|
Шунинг учун Ғарбда сиёсий иқтисод таянадиган асосий фикрларни тартибга солувчи капитализм низомидаги иқтисод ҳақида аниқ-тиниқ тасаввурни бериш лозим. Шундагина Ғарбнинг иқтисодий тузумига ошиқ бўлган кимсалар бу тузумнинг фасодлигини ва Исломга зид эканлигини сезадилар. Шундан сўнг улар Исломнинг иқтисодий фикрлари иқтисодий ҳаёт муаммоларини тўғри ечиб бераётганлигини ва бу ҳаётни асосларда ҳам ва тафсилотларда ҳам капиталистик ҳаётга бутунлай зид бўлган ўзига хос турмуш тарзига айлантираётганлигини кўрадилар.
Биз агар капитализм мабдасидаги иқтисодий низомни кўриб чиқсак, улардаги иқтисод инсон эҳтиёжлари ва уларни қондириш воситалари бўйича изланиш олиб боришининг гувоҳи бўламиз. Демак, улардаги иқтисод инсон ҳаётининг фақат моддий томонинигина ўрганади ва бу иқтисод уч асосга қурилади:
1. Эҳтиёжларга нисбатан товар ва хизматларнинг нисбий камлиги, яъни инсоннинг янгиланиб турувчи турли-туман эҳтиёжларини қондирадиган товар ва хизматларнинг етишмаслиги муаммоси бўлиб, бу муаммо улардаги жамият дуч келаётган иқтисодий муаммо ҳисобланади.
2. Ишлаб чиқарилган нарсанинг қиймати бўлиб, бу қиймат иқтисодий изланишларнинг асоси ҳисобланади ва жуда кўп ўрганилади.
3. Нарх ва унинг маҳсулот ишлаб чиқариш, истеъмол қилиш ва тақсимлашда ўйнайдиган роли бўлиб, у капитализм иқтисодий низомининг негизи, пойдевори ҳисобланади.
Энди товар ва хизматларнинг нисбий камлигига келсак, товар ва хизматлар инсон эҳтиёжларини қондирадиган воситалар бўлганлиги учун бундай муаммо мавжуддир. Чунки уларнинг айтишича, инсоннинг қондиришни талаб қиладиган эҳтиёжлари бор, уларни қондириш учун эса воситалар керак. Аммо бу эҳтиёжлар фақат соф моддий эҳтиёжлардир, холос. Чунки улар ё инсоннинг озиқ-овқат, кийимга бўлган эҳтиёжи каби хис қилинадиган, сезиладиган эҳтиёж бўлади ёки инсоннинг врач ва муаллим хизматига бўлган эҳтиёжи каби одамлар ҳис қиладиган, лекин уларга аниқ кўринмайдиган эҳтиёж бўлади. Аммо фахр каби маънавий эҳтиёжларга ва муқаддаслаштириш, сиғиниш каби руҳий эҳтиёжларга келсак, уларнинг иқтисодий жиҳатдан мавжудлиги улар томонидан тан олинмайди, бу нарсаларга ўрин ажратилмайди ва иқтисодий изланиш чоғида эътиборга олинмайди.
8-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134