|
Киши одамлар орасида тақсимловчи бўлиб унинг ҳақидан, бунинг ҳақидан олиши бўлади, натижада унинг насибасидан ва бунинг насибасидан олади». Масалан, бир шахс билан шартнома тузган одам юзта ишчи олиб келиб, ҳар бир ишчига бир динордан беришга келишиб олган бўлса, сўнг ишчиларга бир динордан озроқ берса, бу иш жоиз бўлмайди. Чунки келишиб, гаплашиб олинган миқдор ҳар бир ишчига белгиланган ҳақ ҳисобланиб, камайтирса уларннинг ҳақига хиёнат қилган бўлади. Аммо юзта ишчи олиб келишни гаплашиб бериладиган иш ҳақини айтмаса ва уларга келишиб гаплашилган пулдан камроқ ҳақ берса жоиз бўлади. Чунки бу пайтда уларнинг белгиланган иш ҳақидан камайтирган бўлмайди. Иш тури ҳеч қандай номаълумлик қолдирмайдиган даражада аниқ белгиланиши шарт. Шунда аниқ, маълум нарсага ёллаш бўлади. чунки номаълум нарса (иш)га ёллаш фосид (нотўғри, ботил) ёллаш бўлади. Масалан «бу сандиқларни Бузоа шаҳридан Мисргача олиб бориб беришинг учун ўн динорга сени ёллайман» деса бу тўғри ёллаш бўлади ёки «шу юкнинг ҳар тоннасини бир динордан юклаб берасан» деса ҳам дуруст бўлади ёки «тоннасини бир динордан юклаб берасан, ундан ортиғи ўша хисобда» деса ҳам жоиз бўлади. Шунингдек юкнинг ҳаммасини юклашни ирода қилганлигига далолат қиладиган ҳар қандай лафзни ишлатиши жоиз. Аммо «бу юкдан бир тоннани бир динордан юклаб берасан, ортиғи шу хисобда» деб «қолганидан қанча юкласанг ҳам» деган маънони кўзда тутган бўлса дуруст бўлмайди. Чунки бунда юкнинг баъзи қисмига, яъни номаълум қисмига келишув тузилган бўлади. Аммо «ҳар бир тоннасини бир динордан ташиб берасан» деса тўғри бўлади. Шунингдек ҳар кубаметрига бир қирш (пиастр) тўлаш шарти билан сув чиқартириш учун ишчи ёллаш ҳам жоиз бўлади. Демак, ёллаш маълум, аниқ нарсага бўлиши шарт, агар номаълумлик аралашса дуруст эмас.
Иш муддати
Кийим тикиш, бирор жойга машина ҳайдаб бориш каби баъзи ишларга ёлланган фақат ёлланаётган ишини айтиш лозим, унда иш муддати (вақти) айтилмайди. Баъзи ишларга ёлланганда эса иш муддатинигина айтиш лозим, иш миқдори айтилмайди. Мисол учун, сени бир ойга қудуқ ёки ариқ қазишга ёлладим деса, иш миқдорини билдиришга эҳтиёж қолмай, ёлланган ишчи оз қазийдими ёки кўп қазийдими, ана шу муддат ичида қазиши лозим, номаълум ишга ёллаш эса жоиз бўлмайди. Баъзи ишларга ёлланганда эса иш муддати
79-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134