|
МУЛКЧИЛИКНИНГ ТУРЛАРИ
Хусусий мулкчилик
Ўз эҳтиёжларини қондиришга ҳаракат қилиш инсонда фитрийдир. Табиийки, инсон эҳтиёжларини қондириш учун мол-мулкни қўлга киритишга ҳаракат қилади. Бу зарурий бўлиб, инсон ундан қочиб қутила олмайди. Шунинг учун бойликка эгалик қилиш инсоннинг фитратида мавжудлигидан ташқари қочиб қутилишнинг имкони йўқ бўлган зарурий ишдир. Шунга кўра, инсонни бойлик орттиришдан тўсиш ёки инсон қўлга киритадиган бойликни маълум миқдор билан чеклаб қўйиш инсон фитратига зид бўлиб, бундан қайтаришнинг имкони йўқ. Бироқ, инсонга мол-мулкни хоҳлаган йўли билан қўлга киритиш ва хоҳлаганича тасарруф қилиш эркинлиги берилса, бу эркинлик инсонни бош-бошдоқлик ва бузғунчиликка олиб боради, ёмонлик ва фасодни келтириб чиқаради. Бунинг сабаби шундаки, инсонларнинг куч-қуввати ва талаб-эҳтиёжлари бир-бирлариникидан фарқ қилади. Инсонларни ўз ҳолига ташлаб қўйилса, бойлик зўравонлар қўлига ўтади, заифлар эса ундан маҳрум бўладилар. Натижада зўравонлар исрофга берилиб кетадилар, касал ва ночорлар эса ҳалокатга маҳкум бўладилар. Шунинг учун инсонлар бойликни қўлга киритиш йўлида бажарадиган амаллари барча инсонларнинг асосий эҳтиёжлари қондирилишини кафолатлайдиган ва бошқа эҳтиёжларни ҳам ҳисобга оладиган тарзда тартибга солинмоғи лозим. Демак, инсонларнинг куч-қуввати, талаб-эҳтиёжлари хилма-хил бўлишига қарамасдан, барча инсонларни қониқтирадиган, фитратга мос келадиган, яъни инсоннинг асосий эҳтиёжларини қондириш билан бир қаторда бошқа эҳтиёжларини ҳам инобатга оладиган низом бўлиши зарур. Бундан келиб чиқадики, мулкчилик муайян кайфият билан чекланмоғи лозим. Аммо мулкчиликни ман қилиш ёки муайян миқдор билан чеклаб қўйиш мумкин эмас. Зеро, бу инсон фитратига зиддир, чунки у инсон бойликни қўлга киритиш йўлида қиладиган ҳаракатларини чеклаб қўйиш ва мулкчилик эркинлигига қарши кураш ҳисобланади. Бунинг оқибатида инсонлар ўртасидаги алоқалар бузилади, бузғунчилик ва фасод кенг авж олади. Дарҳақиқат, Ислом хусусий мулкчиликка йўл очиб берди, унинг миқдорини эмас, фақат кайфиятини чеклади, фитратга мос келадиган низом билан инсонлар ўртасидаги алоқаларни тартибга солди ва инсоннинг барча эҳтиёжларини тўғри қондирилишини кафолатлади.
61-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134