|
имконига яраша покиза нарсалардан баҳраманд бўлишга, дунё зийнатларини қўлга киритишга ундади, давлатга шахснинг эҳтиёжидан ортмайдиган молидан солиқлар олишни ман қилди. Фақат эҳтиёждан ортганигагина солиқ солди. Бу билан у ҳар бир шахснинг яшаш ҳуқуқини кафолатлади ва ҳаётда фаровонликка эришиш имконини берди. Шу вақтнинг ўзида Ислом шахсга ўз зарурий ва камолий эҳтиёжларини қондириш учун бойлик орттиришнинг муайян йўлларини белгилаб берди ва шахснинг алоқа-муносабатларини ўзига хос тарзда йўлга қўйди. Масалан, ҳар бир мусулмон учун хамр (маст қилувчи нарсалар)ни ишлаб чиқариш ва истеъмол қилишни ҳаром қилди ва уни мусулмон учун даромад манбаи деб ҳисобламади. Исломий давлатнинг ҳар-бир фуқаросига рибо ейиш ва судхўрликни ҳаром қилди ҳамда уни мусулмон ёки ғайримусулмон бўлишидан қатъий назар, даромад манбаи деб билмади. Бойликдан фойдаланиш чоғида жамият риоя қилиши лозим бўлган ҳолатга алоҳида эътибор берди.
Булардан кўринадики, Ислом шахсни унинг инсонлигидан ва инсон сифатида шахслигидан ажратмади. Жамият қандай бўлиши лозимлигини эса ҳар бир шахснинг асосий эҳтиёжларини ва камолий эҳтиёжларини қондириш имкониятини кафолатлашдан ажратмади, балки уларни бир-бирига боғлиқ иш қилиб қўйди, лекин «жамият қандай бўлиши лозимлиги»ни эҳтиёжларни қондириш учун асос деб белгилади. Барча зарурий эҳтиёжларни тўлиқ қондириш ва камолий эҳтиёжларни қондириш имконини бериш учун одамларга даромад манбаи мўл бўлиши керак, токи эҳтиёжларни қондира олсинлар. Бу иш уларнинг касб қилишлари билангина амалга ошади. Шунинг учун Ислом касб-корга, ризқ излашга ундади ҳамда ризқ топиш учун ҳаракат қилишни фарз қилди. Оллоҳ Таолошундай дейди:
«فَامْشُوا فِي مَنَاكِبِهَا وَكُلُوا مِنْ رِزْقِهِ»
– „Бас у (ер)нинг ҳар томонидан (сайр-саёҳат қилиб ё тижорат билан ёки деҳқончиликни касб қилиб) юраверинглар ва (Оллоҳнинг берган) ризқ-рўзидан енглар“. [67:15]
Бироқ бунинг маъноси бойлик ишлаб чиқариш ёки ишлаб чиқаришни ривожлантириш кайфияти ва маҳсулотнинг миқдорига Ислом аралашади, дегани эмас. Ислом меҳнат қилишга ва бойлик орттиришга ундади, холос. Бойлик орттиришга ундаб келган кўпгина ҳадислар ҳам ривоят қилинган. Уларнинг бирида
52-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134