|
ибодатлар бўлишидан қатъий назар, уларда қаралади. Агар ибодат ўзи учун ҳаж қилиш ёки ўзининг закотини бериш каби фақат қилувчисининг ўзигагина фойдаси тегадиган ибодат бўлса, бу ибодатга ҳақ олиши жоиз бўлмайди. Чунки ҳақ манфаат эвазига берилади. Бу ўринда эса бошқа одамга манфаат ҳосил бўлгани йўқ. Демак, шу сабабга кўра, бу ибодатлари учун ҳақ олиши жоиз эмас. Чунки бу ибодатлар унинг зиммасидаги фарздир. Аммо агар ибодатнинг фойдаси қилувчидан бошқа одамга ҳам тегча, у ҳолда бу ибодати учун ҳақ олиши жоиз бўлади. Бунга масалан бошқалар учун азон айтиб бериш, имомлик қилиб бериш кабилар ёки вафот этган одами учун ҳаж қилиб беришга ё шу вафот этган одами номидан закотни адо қилишга бировни ёллаш кабилар киради. Чунки буларнинг ҳаммаси ҳақ бериш эвазига манфаат олиш тўғрисидаги битим бўлганлиги учун жоиздир. Бундаги бериладиган ҳақ манфаат эвазига берилаётган ҳақдир. Бошқа одам манфаат олаётганлиги учун ёллаш жоиз бўлди. Аммо Термизий Усмон ибн Абул Осдан ривоят қилган ушбу:
«إِنَّ مِنْ آخِرِ مَا عَهِدَ إِلَىَّ النَّبِىُّ أَنْ أَتَّخِذَ مُؤَذِّنًا لاَ يَأْخُذُ عَلَى أَذَانِهِ أَجْرًا»
«Набий с.а.в.нинг менга топширган охирги топшириқлари азонига ҳақ олмайдиган муаззин олмоғим ҳақида бўлди»,деган ҳадисга келсак, Расулуллоҳ с.а.в. бу ҳадисда ҳақ оладиган муаззинни ўзига муаззин қилиб олишдан қайтардилар, лекин муаззинни ҳақ олишдан қайтармадилар. Бу ҳадис ҳақ оладиган ва ҳақ олмайдиган муаззинлар борлигига далолат қиляпти. Пайғамбаримиз ҳақ оладиган муаззинни ёллашдан Усмон ибн Абул Осни қайтардилар. Бу қайтаришларида азонга ҳақ олишдан нафратлантириш (чўчитиб узоқлатиш) мазмуни ётибди. Бу эса азонга ҳақ олишнинг макруҳлигини англатади. Лекин азонга ёллашнинг ҳаромлигига далолат қилмайди, балки ёллаш жоиз эканлигига, фақат унинг макруҳлигига далолат қилади, холос.
Таълим масаласида эса, киши фарзандларига ёки ўзига таълим берадиган муаллимни ёллаши мумкин. Чунки таълим мубоҳ (ҳалол) манфаат бўлиб, унинг эвазига ҳақ олиши жоиздир. Демак, таълим беришга ёллаш жоиз. Шунинг учун Шариат Қуръондан таълим бериш эвазига ҳақ олишга ижозат берди. Демак, Қуръондан бошқа нарсани ўргатгани учун ҳақ олиш ҳам мумкин бўлади. Бухорий ибн Аббосдан Расулуллоҳ с.а.в.:
«أَحَقُّ مَا أَخَذْتُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا كِتَابُ اللهِ»
87-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134