|
Расулуллоҳ с.а.в. Абу Мусо ва Муозни одамларга диний ишларни ўргатиш учун Яманга юбораётган пайтларида айтган ушбу ҳадисни Ҳоким, Байҳақий ва Табароний ривоят қилади:
«لاَ تَأْخُذوا الصَّدَقَةَ إِلاَّ مِنْ هَذِهِ الْأَرْبَعَةِ: الشَّعِيرِ، وَالْحِنْطَةِ، وَالزَّبِيبِ، وَالتَّمْرِ»
«Ушбу тўрт нарса - арпа, буғдой, майиз ва хурмодангина садақа олинглар».
Ерга солинадиган хирож эса давлатнинг ер эгасидан муайян миқдорни олишидир. Бу миқдорни давлат олинган ҳосилга қараб эмас, одатда олиниши мумкин бўлган тахминий ҳосилга қараб белгилайди. Ер эгасига ҳам, байтулмолга ҳам зулм бўлмаслиги учун ернинг имкониятига қараб, хирож белгилаб қўйилади. Хирож ер эгасидан ҳар йили, у ерга экин экса ҳам, экмаса ҳам, ер ҳосил берса ҳам, бермаса ҳам олинади. Умар ибн Хаттоб р.а. Усмон ибн Ханифни Ироқнинг чекка қишлоқларига жўнатиб, ўша ерларни ўлчаб чиқишга буюрди ва ишлов берилган ёки берилмаган ҳар бир жариб (1260-1592м2) ерга бир дирҳам ва бир қафиз хирож белгилади. Бу ривоятни Абу Юсуф хирож бобида Амр ибн Маймун ва Хориса ибн Мазрибдан ривоят қилган. Хажжож ибн Артаа ҳам ибн Авфдан қуйидагини ривоят қилади: Умар ибн Хаттоб Ироқнинг ҳалвон тоғидан бошқа ерларини ўлчаб, обод қилинган ёки қилинмаган, челак ёки бошқа нарсалар билан суғориладиган, экиладиган ёки экилмайдиган ҳар бир жариб ер учун хирожни бир дирҳам ва бир қафиз деб белгилади. Хирож байтулмолдаги закот бобидан бошқа бобга қўйилади ва давлат уни ҳам бошқа бойликларни сарф қилганидек, ўзи маъқул кўрган жиҳатларга сарф қилади.
Куч билан фатҳ қилинган ва хирож белгиланган ерлар учун хирож абадий ҳисобланади. Аҳолининг Исломга кириши ёки уни мусулмонга сотиши билан хирож соқит бўлмайди, чунки унинг куч билан фатҳ қилинганлик сифати қиёматгача боқий қолади. Аҳоли ушр билан бирга хирож тўлаши вожиб. Чунки оят ва ҳадисларга кўра, хирож ерга вожиб қилинган ҳақ, ушр эса мусулмон еридан олинган ҳосилга вожиб қилинган ҳақдир. Бу икки ҳақ бир-бирига зид эмас, чунки улар икки хил сабабларга кўра вожиб бўлди. Аммо ҳанафийлар ушр ва хирожни жам қилмасликка далил қилиб, Пайғамбар с.а.в.дан ривоят қилинган ҳадис деб ҳисоблайдиган қуйидаги сўзлар ҳадис эмас:
120-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134