|
Бунинг тафсилоти шундан иборатки қиймат ўзгармайди, нарх эса ўзгаради. Чунки товарнинг амалий қиймати баҳолаш вақтидаги шу товар бадали миқдоридан иборатдир, товарнинг нархи эса бозорда айирбошлаш учун шу товар муқобили (эвази)га тўланадиган пулдан иборатдир. Қиймат билан нарх ўртасидаги бундай фарқ савдода ҳам ва айирбошлашнинг бошқа турларида ҳам ҳисобга олинади. Аммо ишчи ёллашга келсак, у шартнома тузиш пайтида шу ишчининг меҳнати келтирадиган манфаат белгиланадиган миқдордан иборат бўлиб, бу манфаат миқдори ёллаш муддати тугаган пайтда қайтадан белгиланади. Шундан маълум бўляптики ишчининг иш ҳақи билан товар қиймати ўртасида, ишчининг иш ҳақи билан ишлаб чиқариш харажатлари ўртасида ва ишчининг иш ҳақи билан турмуш даражаси ўртасида ҳеч бир алоқа йўқдир. Балки ишчининг иш ҳақи бошқа алоҳида нарсадир. Чунки иш ҳақи ёлловчи ишчининг меҳнати орқали қўлга киритадиган манфаатга тўлаши лозим бўлган ҳақдир. Бу манфаат миқдорини эса ёлловчи эмас, балки шу манфаатга бўлган эҳтиёж белгилайди. Демак, ишчининг иш ҳақи шундай сифатга эга бўлган манфаат белгилайди. Бу иш ҳақи меҳнатнинг турларига қараб ҳар хил бўлади ва битта меҳнатнинг ўзида ҳам унинг қанчалик пухта, моҳирона қилинганига қараб фарқ қилади. Масалан, муҳандиснинг иш ҳақи дурадгорникидан фарқ қилади. Моҳир дурадгорнинг иш ҳақи эса оддий дурадгорникидан фарқ қилади. Одамларнинг иш ҳақи улар адо қиладиган меҳнат келтирадиган манфаатнинг қанчалик яхшилигига қараб кўтарилиб боради. Бу эса уларни эмас, балки уларнинг иш ҳақини кўтариш ҳисобланади. Улар адо қилган меҳнат яхши манфаат келтирганлиги учун улар шундай иш ҳақига лойиқ бўладилар.
104-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134