|
«الْقَاتِلُ لاَ يَرِثُ»
«қотил мерос олмайди».90 деган бўлсалар бу сўзлари билан қотилни меросхўрлар сафидан чиқариб қўйдилар. Чунки қотил сўзи тушунарли сифатдир.
«فِى الْغَنَمِ السَّائِمَةِ زَكَاةٌ»
«Яйловда ўтловчи қўйларга закот бор».91
Бу Ҳадисда эгаси емламасдан яйловда боқаётган «السَّائِمَةُ» «чорва» ҳайвонлари ҳам тушунарли сифатдир.
«لِلرَّاجِلِ سَهْمٌ وَلِلْفَارِسِ ثَلاَثَةُ أَسْهُمٍ»
«Пиёдага битта ҳисса, отлиққа учта ҳисса (берилсин)».92
Бу ҳадисда ҳиссалар пиёда жанг қилган киши билан отда жанг қилган кишининг сифатларига қараб тақсимланмоқда.
б) Ҳукм савол билан бирга ва савол ўрнида зикр қилинади: Ривоят қилинадики, Росулуллоҳ с.а.в.дан янги хурмони қуриган хурмога айирбошлаш ҳақида сўрашганида Росулуллоҳ
«أَيَنْقُصُ الرُّطَبُ إذَا يَبِسَ؟»
«Хурмо қуриса вазни камаядими?», деб сўрадилар. Ҳа, дейишган эди «فَلاَ إِذَا унда, йўқ (айрбошланмасин)», дедилар.93
Бу ҳадисдан вазннинг камайиши янги хурмони қуриган хурмога айрбошлашдан қайтаришга иллат бўлаётгани тушуниляпти.
в) Ҳукм савол билан бирга савол ўрнида бўлмай зикр қилинади:
«Росулуллоҳ с.а.в.дан ривоят қилинади, Хасъам қабиласилик бир қиз Росулуллоҳдан – отамнинг вафоти яқинлашиб қолди, ҳаж эса унга фарз қилинган, бас, мен отам учун ҳаж қилиб берсам унга фойдаси бўладими, деб сўради. Росулуллоҳ – Нима деб ўйлайсиз, отангизнинг қарзи бўлса, сиз унинг ўрнига тўласангиз отангизга фойдаси бўладими? дедилар. Ҳа, деди. Росулуллоҳ – Аллоҳнинг қарзи, тўланишга ҳақлироқ қарздир, дедилар».94
Бу Ҳадисда хасъамлик қиз ҳаж ҳақида савол берган эди Росулуллоҳ с.а.в. инсон қарзини зикр қилдилар. Ҳаж ҳам ҳаж сифатида инсон қарзи билан баробардир. Шунинг учун қарзни Аллоҳнинг инсон устидаги ҳаққи билан инсоннинг инсон устидаги
(90) Термизий: 2135 у саҳиҳ эмас, Аҳмад: 49\1).
(91) Абу Довуд: 96\2. Байҳақий: 99\4.
(92) Термизий: 1475 у ҳасан саҳиҳ, деган. Абу Довуд: 2358. Ибн Можа: 2845. Дорамий: 2362.
(93) Термизий: 1146. Насоий: 4469. Абу Довуд: 2915. Ибн Можа: 2255. Молик: 1139.
(94) Бухорий: 1442. Муслим: 1334.
97-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308