|
учун ёзган нарсани (фарзандни) талаб қилингиз! Ва то тонгдан оқ ип қора ипдан ажраладиган пайтгача еб-ичаверинг“. [2:187]
Яна Аллоҳ Таоло айтади:
وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلاَدَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَن يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ وَعلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ
– „Оналар болаларини тўла икки йил эмизадилар. Эмизишни бенуқсон қилмоқчи бўлган кишилар учундир. Уларни яхшилик билан едириб-кийдириш отанинг зиммасидадир“. [2:233]
Бу оятда далолат ишораси бор, у ҳам бўлса, насаб отага боғланишидир.
Ишора далолатига бошқа мисоллар:
1. Аллоҳ Таоло айтади:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَومٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن يَكُونُوا خَيْراً مِّنْهُمْ وَلَا نِسَاء مِّن نِّسَاء عَسَى أَن يَكُنَّ خَيْراً مِّنْهُنَّ
– „Эй мўминлар, бир қавм бир қавмдан масхара қилиб кулмасин — эҳтимолки, улар улардан яхшироқ бўлсалар. Яна аёллар ҳам аёлларга (масхара қилиб кулмасинлар) эҳтимолки, улардан яхшироқ бўлсалар“. [49:11]
Бу оятдан эркаклар жамоаси аёллар жамоасидан алоҳида эканлигига ишора далолати мавжуд.
Мафҳум сўздан тушунилган аммо сўзнинг иборасидан ташқаридан тушунилган, маъноси сўзловчининг мақсади бўлган, сўзловчининг ёки айтилаётган сўзнинг тўғрилигига боғлиқ бўлмаган ҳамда айтилган сўзнинг остида яширинмаган тушунчадир. Мафҳум икки қисм: мувофақат мафҳуми ва мухолафат мафҳумидир.
а) Мувофақат мафҳуми:
Сўзнинг нутқ орқали айтилмаган маъноси нутқ орқали айтилган маъносига мувофиқ келса мувофақат мафҳуми, дейилади. Шунингдек, хитоб мазмуни ва хитоб оҳангги, хитоб маъноси, деб ҳам аталади. Масалан:
وَلَتَعْرِفَنَّهُمْ فِي لَحْنِ الْقَوْلِ
– „Албатта сиз уларни сўз оҳанг — услубидан таниб олурсиз“. [47:30]
Яъни маъносидан билиб оласиз, демакдир. Баъзан «لـحن » деганда луғат назарда тутилади. Масалан, «لـحن فلان بلحنه фалончи ўз тилида гапирди», дегандаги каби. Баъзан тушуниш маъносини ҳам англатади.
166-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308