|
Бундан ушбу амр бажаришнинг қатъийлигини яъни намознинг фарзлигини ифодалаётгани тушунилади.
2. Мандуб
Мандуб – шаръий нусусда қилишга бўлган талаб ифодаланаётган бўлиб, бу талабнинг қатъий эмаслигига таржиҳ (устун кўриш) билан ифодалаётган қаринанинг келишидир. Бунда қатъий бўлмаган бу талаб мандуб бўлади.
Мисол учун, Росулуллоҳ с.а.в. мана бу ҳадисда жамоат бўлиб намоз ўқишга амр қиляптилар.
«صَلاَةُ الْجَمَاعَةِ تَفْضِلُ عَلَى صَلاَةِ الْفَرْدِ بِسَبْعِ وَعِشْرِينَ دَرَجَةً»
«Жамоат бўлиб намоз ўқиш якка ўқилган намоздан йигирма етти даража афзалдир».7
Ушбу ҳадисдаги талаб гарчи амр сийғасида келаётган бўлса-да, аммо (бу ҳақда тўртинчи бобда баён қиламиз) бу талабнинг қатъий эмаслигига қарина бор. Бу қаринага Росулуллоҳ с.а.в.нинг якка ҳолатда намоз ўқиётган бир тўп одамларни кўриб, сукут қилганликлари далилдир. Жамоат бўлиб намоз ўқиш Аллоҳга қурбат (яқин бўлиш) ҳосил қилиш бўлади ва мана шундан у мандуб бўлиб қолади.
3. ҳаром ёки махзур (мамнуҳ)
Ҳаром – шаръий нусусда тарк қилишга бўлган бир талаб келиб, бу талаб «لاَ تَفْعَلْ қилма» деган вазнда ёки гапдан амрни англатувчи сийғада келиши ва кейин эса қилмасликка бўлган мана шу талаб қатъий эканини ифодалаётган қаринанинг келишидир. Мана шунда қилмасликка бўлган ушбу қатъий талаб ҳаром бўлади.
Мисол учун, Аллоҳ Таоло айтади:
وَلاَ تَقْرَبُواْ الزِّنَى إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَسَاء سَبِيلاً
– „Зинога яқинлашманглар! Чунки (бу) бузуқликдир - энг ёмон йўлдир“. [17:32]
Бу оят «لَا تَقْرَبُوا яқинлашманглар» деган далил билан ва «إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَسَاءَ سَبِيلًا чунки (бу) бузуқликдир - энг ёмон йўлдир» деган қарина билан қилмасликка бўлган қаттиқ талабни ифодаламоқда ва бу билан зинонинг ҳукми ҳаром бўлади.
4. Макруҳ
«مَنْ كَانَ مُوسِرًا وَلَمْ يَنْكِحْ فَلَيْسَ مِنَّا»
(7) Бухорий: Азон-609, 610. Муслим: Салот-199. Насоий: Имомат-828. Ибн Можа: Масожид-781. Манади Аҳмад: 5080, 5518, 5651. Муваттои Молик: Нидоун лиссалот-264.
17-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308