|
Агар буюрилган ишни бажариш учун муайян вақт белгиланмаган бўлса, у ҳолда айни ишни хоҳлаган вақтда кейинроқ ёки дарҳол бажаравериш мумкин бўлади. Масалан, каффорат тўлаш каби.
2. Дарҳол бажариш лозим бўлган асл наҳи. Бунда айни наҳи айтилган вақтдан бошлаб унга амал қилиш керак бўлади. Кимга наҳи етиб келган бўлсаю, у уни бажармаган бўлса, унга ё бу дунёда исломий давлат тарафидан ёки охиратда Аллоҳ U тарафидан жазо қўлланади.
Мана шу мусаллас ҳаром қилинганлиги тўғрисида оят нозил бўлганда саҳоба р.а.лар тутган мавқедир. Улар Аллоҳ Uнинг ушбу ояти нозил бўлиб, оят сўнггида
فَهَلْ أَنتُم مُّنتَهُونَ
– „Энди тўхтарсизлар“. [5:91]
дейилган пайтда «тўхталдик, ё Роб», дедилар. Улар дарҳол қўлларидаги мусалласни тўкдилар ва ичиш учун оғизларига олган мусалласни ҳам туфлаб юбордилар.
Бу наҳининг муайян бир моне ёки насх туфайли келмаган қисми. Аммо наҳи моне туфайли келган бўлса, моне тамом бўлиши билан наҳининг амали ҳам тамом бўлади. Масалан, ҳайз кўрган аёлнинг намози ва рўзаси каби. Агар наҳи насх туфайли келган бўлса, Росулуллоҳ с.а.в.нинг ушбу ҳадисида келганидек, насх бошланиши биланоқ наҳининг ҳам амали тамом бўлади:
«كُنْتُ نَهَيْتُكُمْ عَنْ زِيَارَةِ الْقُبُورِ أَلاَ فَزُورُوهَا»
«қабрларни зиёрат қилишдан қайтаргандим. Бас, энди зиёрат қилаверинг».175
Учинчи: амр ва наҳининг бир неча марта ва такрор келиши:
Аслида амр ва наҳи сийғалари уларни бир мартадан ортиқ бажаришни кўтармас эди. Аммо Росулуллоҳ с.а.в.нинг баёнлари ва саҳоба р.а.ларнинг ишларига Росулуллоҳ с.а.в.нинг иқрор бўлишларини ўрганиб чиқилса, қуйидагилар аён бўлади:
1. Амрни бир марта қилиш амрга итоат қилиш бўлади. Уни бир неча марта ёки қайта-қайта қилиш учун эса Росулуллоҳ с.а.в.нинг амаллари ёки сўзлари қаринаси керак бўлади. Саҳобалар буни тушуниб етганлар ва шунинг учун Росулуллоҳ с.а.в.дан эшитган сўзларга ёки кўрган амалларга биноан қайсидир бир амрга қайта-қайта амал қилардилар масалан, фарз намозлари каби. Бир вақтнинг ўзида яна қайсидир бошқа амрларга қайта-қайтасиз (яни бир марта) амал қилардилар масалан, ҳаж ва айрим намозлар каби.
(175) Ҳоким Анас йўли орқали ривоят қилган.
201-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308