|
ичимликка татбиқ қилинади. Чунки бу ҳукм бошқа мавзу эмас, айнан ўша мавзудир. Бу (қиёс қилиш эмас) манотни аниқлаш, дейилади.
Манот дейишдан мақсад, Шореъ ҳукмни боғлиқ қилиб қўйган нарса демакдир. Яъни манот ҳукмнинг далили ҳам, иллати ҳам эмас, балки ҳукмнинг ўзи мос келадиган масаладир.
Энди манотни аниқлашга келсак, ҳукм берилаётган нарсанинг воқеини текшириб кўришдир. Мақсад, ўша нарсанинг асл ҳақиқатини билиб олиш. Шунинг учун манот шаръий ҳукм мос келадиган воқедир. Масалан, мусаллас ҳаром десак, шаръий ҳукм мусалласнинг ҳаромлигидир.
Муайян ичимликни маст қилувчи ичимлик яъни мусалласми ё мусаллас эмасмилиги унинг воқеини билишга боғлиқ. Қачон шу ичимликнинг воқеини билиб олингандан кейингина унинг ҳаром ё ҳаром эмаслиги аниқ бўлади ва мана шу манотни аниқлаш, дейилади.
Шунинг учун муайян воқенинг манотини аниқлангач, унинг шаръий ҳукмини турларига татбиқ қилиш қиёс ҳисобланмайди. Чунки бу ишда ҳукмни бир мавзудан иккинчи мавзуга ўтказиш иши кетмаяпти.
Қиёснинг ҳужжатлиги:
Юқорида ўтганлардан аён бўлишича, эъяънига олинадиган қиёс шундан иборат эканки, қиёснинг иллати далилда келган бўлиши лозим. Яъни қиёснинг воқеи иллати айтилган далил демакдир. Шунинг учун қиёснинг ҳужжатлиги иллатни ўз ичига олган далилларнинг яъни Қуръон, Суннат ва ижмонинг ҳужжатлигидан келиб чиқади. Қачон Қуръон, Суннат ва ижмонинг – юқорида айтганимиздек – ҳужжатлиги собит бўлса, қиёснинг ҳам ҳужжатлиги исботланади.
Қиёсни (ҳужжат сифатида) истеъмол қилишни Росулуллоҳ с.а.в. ўргатдилар. Росулуллоҳ с.а.в. ҳажни ўтаб бериш ва рўзадорнинг бўса олиши тўғрисида сўралганда, сўровчига тўғридан-тўғри жавоб берибгина қўймадилар. Балки саволга жавоб беришдан аввал мусулмонларни қиёсдан фойдаланиш йўлини кўрсатиб берган ҳолда одамзод қарзини (ҳажни) ўтаб бериш ва оғизни чайқаш масаласида келган иллатни келтириб ўтдилар:
«Росулуллоҳ с.а.в.дан ривоят қилинадики, Хасъам қабиласилик бир киши ул зотдан – отам Исломни қабул қилди, аммо у қариб қолгани боис туяга минолмайди, ҳаж эса унга фарз қилинган, бас, мен отам учун ҳаж қилиб берсам бўладими, деб сўради. Росулуллоҳ – сиз отангизни катта ўғлимисиз? дедилар. Ҳа, деди. Росулуллоҳ – Нима деб ўйлайсиз, отангизнинг қарзи бўлса, сиз
87-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308