|
«مَنْ مَسَّ ذَكَرَهُ فَلْيَتَوَضَّأْ»
«Ким закарига тегса, таҳорат қилиб олсин».288
Киши закарига тегса, таҳорат қилиши лозимми? деб сўрашди. Шунда Росулуллоҳ с.а.в. бундай дедилар:
«إنَّمَا هُوَ بِضَعَةٌ مِنْكَ»
«У сизнинг бир гўштингиз холос».289
Бу ерда таҳоратнинг бузилишини айтган хабар олинади. Чунки ҳукмни ўз кучида қолдирувчи ривоят уни бекор қилувчи ривоят устидан таржиҳ қилинади. Чунки аввалги ривоятда таҳорат ҳукмни ўз кучида қолдириб, уни вожиб қилиняпти, кейинги ривоятда таҳорат ҳукми бекор бўлиб, уни вожиб қилмаяпти.
10. Ҳаромликка далолат қилаётган хабар макруҳликка далолат қилаётган хабар устидан таржиҳ қилинади. Чунки қатъий қайтарув қатъий бўлмаган қайтарувдан муқаддам қўйилади.
11. Вожибликка далолат қилаётган хабар мандубликка далолат қилаётган хабар устидан таржиҳ қилинади. Чунки қатъий қайтарув қатъий бўлмаган қайтарувдан муқаддам қўйилади.
Иккинчи: Далилдаги матн маъноларига нисбатан:
1. Икки далилнинг бирининг матни маъносида таъкид келиб, иккинчининг матни маъносида таъкид келмаган бўлса, таъкид келган маъно яхшироқ. Масалан, Росулуллоҳ с.а.в.ни ушбу ҳадислари каби:
«أيُّمَا امْرَأَةٍ نَكَحَتْ بَغَيْرِ إِذْنِ وَلِيِّهَا فَنِكَاحُهَا بَاطِلٌ فَنِكَاحُهَا بَاطِلٌ فَنِكَاحُهَا بَاطِلٌ فَإنْ دَخَلَ بِهَا فَلَهَا الْمَهْرُ بِمَا اسْتَحَلَّ فَرْجَهَا فَإنِ اشْتَجَرُوا فَالسُّلْطَانُ وَلِىُّ مَنْ لاَ وَلِىَّ لَهُ»
«қайси бир аёл валийсининг изнисиз никоҳдан ўтса, унинг никоҳи ботилдир, унинг никоҳи ботилдир, унинг никоҳи ботилдир. Агар (эр) бу аёл билан қўшилган бўлса, унинг фаржига теккани учун маҳр тўлайди. Агар (томонлар) жанжаллашишса, валийси йўқнинг валийси султон-халифадир».290
2. Икки далилнинг бирининг маъноси мутобақа, иккинчиси илтизом маъноси бўлса, мутобақа яхшироқ.
3. Икки далилнинг бирининг маъноси иқтизо, иккинчиси танбиҳ ва имо маъноси бўлса, иқтизо яхшироқ.
(288) Термизий: 77. Насоий: 163440. Абу Довуд: 154. Ибн Можа: 472. Аҳмад: 333\2. Ибн Можа саҳиҳ деди. «Талхисул хабир»: Кўплаб саҳобалар бобида.
(289) Термизий: 78. Насоий: 164 Абу Довуд: 155. Ибн Можа: 477.
(290 ) Термизий уни ҳасан деди: 1021. Ҳоким уни саҳиҳ, деди, Заҳабий тақрир қилди: 168\2.
294-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308