|
Ижмо билан собит бўлган ҳукм насх қилинмайди. Чунки ижмо билан ҳукм собит бўлдими, демак, ана шу масалада бирорта ҳам ҳадис ривоят қилинган эмас. Бироқ, саҳобалар ҳадисни ривоят қилмасалар ҳам, уни билардилар. Шунинг учун ҳадисни ривоят қилмасдан ҳукмни зикр қилаверардилар. Ваҳи тўхтагач, на Қуръонда, на Суннатда бирорта ҳам нусус бўлмасди. Бинобарин, қиёс ҳам, иккинчи ижмо ҳам бўлмасди. Шунга кўра, уларнинг ижмолари билан собит бўлган ҳукмни насх қилувчи бирорта ҳам янги нусус бўлиши мумкин эмас.
Бешинчи: қиёс ҳукмининг насх бўлмаслиги:
Қиёс билан собит бўлган ҳукм мутлақо насх бўлмайди. Чунки эъяънига олинувчи қиёс очиқ-ойдин ё далолат орқали ёки истинбот орқали ёхуд қиёс орқали бўлишидан қатъий назар, иллати яъни ҳукм боиси шаръий бўлган қиёсдир. Бу иллат Қуръон, Суннат ва ижмолар далилидан олинган. Шунинг учун то далил бор экан, қиёс ҳам бор. Модомики, асл ҳукм мавжуд экан, қиёс орқали истинбот қилинган ҳукм насх бўлмайди. Аммо асл ҳукм насх бўлса, у ҳолда, қиёс бўлмайди, чунки ҳукмнинг иллати ҳам йўқолди. Бундай ҳолатда айни насх қиёсда эмас, балки Қуръон, Суннат ва ижмода собит бўлган ҳукмда бўлган ҳисобланади. Бу худди Қуръон, Суннат ва ижмода содир бўладиган насх кабидир.
Олтинчи: Қуръоннинг мутавотир Суннат орқали насх бўлмаслиги:
Мутавотир Суннат гарчи қатъий бўлса-да, Қуръонни насх қилолмайди. Бунинг сабаблари қуйидагича:
1. Аллоҳ U айтади:
وَإِذَا بَدَّلْنَا آيَةً مَّكَانَ آيَةٍ
– „Қачон Биз бир Оят ўрнига бошқа бир Оятни алмаштирсак…“. [16:101]
Яъни бир оят бошқа бир оят билангина алмашиши мумкин. Чунки оят билан собит бўлган нарсани, оят билан собит бўлган нарсагина насх қила олади.
2. Аллоҳ Таоло айтади:
مَا نَنسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِّنْهَا أَوْ مِثْلِهَا أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللّهَ عَلَىَ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
– „Бирон Оятни насх қилсак ёки ёдингиздан чиқарсак, ундан яхшироғини ёки ўшандайини келтирамиз. Аллоҳ ҳар нарсага қодир зот эканини билмадингизми“. [2:106]
Бу ерда «نَأْتِ »даги замир Аллоҳ Субҳанаҳуга қайтяпти. Яъни оятни насх қилувчи Аллоҳ Субҳанаҳу, демакдир. Суннатни келтирувчи эса Росулуллоҳ с.а.в. эдилар. Чунки Суннат сўзи Росулуллоҳ с.а.в.га хос, Қуръон сўзи Аллоҳ Субҳанаҳуга хос.
261-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308