|
кичик алиф шаклида, касрани ҳарф остига кичик йо шаклида ёзиб, ташдид ва сукунларни қўйиб чиқди. Танқит (تَنْقِيطٌ) сўзи эса ҳарфлар бир-биридан ажралиб туриши учун уларнинг уст ва остларига нуқта қўйиш, деган маънони англатади. Масалан, бо ҳарфи то ва со ҳарфларидан ажралишиб туриши каби. Бу ишни Наср ибн Осим ва Яҳё ибн Юаммарлар Ҳажжож ибн Юсуф Сақфийнинг амри билан қилишди. Ҳажжожга бу ишни Ироққа волийлик қилаётганида Абдулмалик ибн Марвон буюрган эди.
Муҳкам ва муташобиҳ:
Биз Қуръоннинг «Носих ва мансух», «Мутлақ ва муқайяд» каби қисмлари ҳақида китобимизнинг тўртинчи бобида Қуръон ва Суннатнинг қисмлари ҳақида сўз юритаётиб айтиб ўтамиз. Ушбу фаслда фақат Қуръони Карим билан боғлиқ бўлган «Муҳкам ва муташобиҳ» мавзуси тўғрисида сўз юритмоқчимиз.
Аллоҳ Таоло айтади:
مِنْهُ آيَاتٌ مُّحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ
– „Унда (Қуръонда) муҳкам оятлар бор, улар китобнинг аслидир ва муташобиҳ (оят)лар ҳам бор“. [3:7]
Муҳкамдан мақсад, Қуръон оятлари ичида эҳтимолга ўрин қолдирмайдиган даражада маъноси очиқ-зоҳир бўлиб турган оятга айтилади. Мисол учун, Аллоҳ Таоло бундай деди:
وَأَحَلَّ اللّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا
– „...ва Аллоҳ савдони ҳалол рибони ҳаром қилди“. [2:275]
Муташобиҳдан мақсад, солиштириш ёки солиштирмаслик жиҳатидан битта маънодан кўпроқ маънонинг эҳтимоли бўлган оятга айтилади.
Солиштириш жиҳатидан муташобиҳ бўлган оятларга мисоллар:
وَالْمُطَلَّقَاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ ثَلاَثَةَ قُرُوَءٍ
– „Талоқ қилинган аёллар уч қуруҳ кутарлар“. [2:228]
Бу оятдаги «قُرُوَءٍ қуруъ» сўзидан мурод, ҳайз ёки ҳайздан покланиш, демакдир.
أَوْ يَعْفُوَ الَّذِي بِيَدِهِ عُقْدَةُ النِّكَاحِ
– „…ёки никоҳ тугуни қўлида бўлган киши авф қилса“. [2:237]
Бу оятда никоҳ тугуни қўлида бўлган кишидан мурод эр ёки валий бўлиши мумкин.
أَوْ لاَمَسْتُمُ النِّسَاء
– „ёки аёлларингиз билан муломаса қилсангиз“. [5:6]
Бу оятдаги муломаса сўзидан аёл кишини ушлаш ёки у билан жинсий алоқа қилиш тушунилади.
71-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308