|
барча маъноларида баробар бўлмаса, мушаккак (ноаниқ), дейилади. Масалан, «النور » деган сўз каби. Чунки қуёшнинг нури ой ва чироқ нурларига нисбатан кучлироқ бўлади ва шу боис бу маънони мутавоте ё бошқалигини билиш учун чуқурроқ назар солиш керак бўлади. Чунки бу сўзнинг ҳақиқий маъноси фақат битта бўлади. Шунинг учун Қуръон ва Суннатнинг умумий қисмлари бу маънони ўз ичига олади. Ёки маъно барча маънолари сифатида саноғи ортиқчалик ва камлик жиҳатидан ҳар хил бўлгани учун муштарак (антоним) маъно бўлиши мумкин. Бундай ҳолатдаги маънони Қуръон ва Суннат қисмларидан мужмал (қисқа) маъно ўз ичига олади.
- Исмнинг жузъий маъноси:
Исмнинг бу маъноси кўпчиликни ўз ичига олмайди. Масалан, эркак жинсини англатувчи алам бўлган «زيد » ҳамда «كَ », «هُوَ », «هِىَ », каби замирлар жузъий исмлар бўлиб, уни Қуръон ва Суннат қисмларидан бўлган хос маъно ўз ичига олади.
Исмнинг хабар берувчи аломатлари мавжуд. Масалан, «كتبت »даги «ت », «كتبا »даги «ا », «الرجل »даги «ال », ёки «كتبوا »даги «و », ёхуд танвин, нидо ҳарфи, жар ҳарфи, ёки кўмакчи ҳарфлар каби.
в) феҳл (иш ҳаракат):
Феъл бу бир замонда ҳосил бўлган ҳодисага далолат қилувчи нарсадир.
Ҳадас масдар, яъни феъл исмидир.
Ҳосил бўлувчи замон мозий, ҳозирги замон, келаси замон ва амрдир.
Мозий: унинг аломати фоил тоси ҳамда сукунли муаннас тосидир: «كتبتُ », «قرأتْ » каби.
Музоре: ҳозирги ва келаси замондир. Унга لَمْ қўшилиши мумкин: «لَمْ يرجعْ », «يسألْ » каби. Шунингдек, ушбу тўрт зоида ҳарфлар билан бошланади: «ن », «أ », «ت », «ى ». Келаси замон феъли ўз олдига «س » ва «سوف » ҳарфларини қўшиши билан фарқ қилади: «سَيرجع », «سوف يرجع » каби.
Амр: таъкиднинг енгил ёки оғир нунини қилган феълдир. Масалан, «اضربنَّ », «اخرجنْ » каби.
Феъл амрга далолат қилиб, унга таъкид нуни қўшилмаган бўлса, у исми феъл бўлади. Масалан, «صَهْ », «تعلى », «هات » каби.
149-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308