|
Бундан аён бўляптики, бандалар амалларининг асли шаръий ҳукм билан чекланиш бўлиб, мусулмон кишига бир амалга қадам қўйишидан олдин у ҳақида Шореънинг ҳукми қандайлигини билиб олиши фарз қилинди. Бу ҳукм ё фарз ё мандуб ё ҳаром ё макруҳ ёки мубоҳ бўлиши мумкин. Бу ҳақда келгусида баён қиламиз.
3. Нарса ҳукмидаги асллик нима?
Нарсалар бошқа, амаллар бошқа. Нарсалар инсон ўз амаллари орқали бошқарадиган моддалардир. Амаллар эса инсон ўзининг табиий талабларини қондириш учун бажарадиган амалий ва сўзли тасарруфотлардир. Одатда бундай амаллар нарсаларга боғлиқ бўлади.
Масалан, ейишни олганда, нон, олма, чўчқа гўшти ва бошқаларга боғлиқ ейиш амалини бажариш. Ичишни олганда, сув, асал, мусаллас ва бошқаларга боғлиқ ичиш амалини бажариш.
Нарсаларнинг ҳукми бўлиши керак. юқорида айтганимиздек, амалларни ҳам, ҳукми бўлиши керак. Аммо нарсаларнинг ҳукми тўғрисида келган нусуслар амалларнинг ҳукми тўғрисида келган нусуслардан фарқ қилади. Чунки амалларга тааллуқли шаръий нусусларда амаллардаги асллик шаръий ҳукмга боғланиш экани баён қилинди ва шариатда амалларга тааллуқли шаръий ҳукмлар қуйидаги беш аҳкомга чекланди: Вожиб, ҳаром, мандуб, макруҳ ва мубоҳ. Буларнинг баёни ҳам келади.
Нарсаларга келсак, уларга тааллуқли шаръий нусусларни текширган киши шариатда нарсаларга фақат ҳалол ва ҳаром деган сифат берилганлигини аммо вожиб, макруҳ, мубоҳ деган сифатлар берилмаганлигини гувоҳи бўлади.
قُلْ أَرَأَيْتُم مَّا أَنزَلَ اللّهُ لَكُم مِّن رِّزْقٍ فَجَعَلْتُم مِّنْهُ حَرَاماً وَحَلاَلاً
– „Айтинг: «Хабар берингиз-чи (эй мушриклар), Аллоҳ сизлар учун нозил қилган ризқу рўзнинг (айримларини) ҳаром, (айримларини) ҳалол қилиб олдингиз“. [10:59]
وَلاَ تَقُولُواْ لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هَـذَا حَلاَلٌ وَهَـذَا حَرَامٌ لِّتَفْتَرُواْ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ لاَ يُفْلِحُونَ
– „Аллоҳ шаҳнига ёлғон тўқиш учун (яъни, Аллоҳ буюрмаган ҳукмларни Аллоҳники дейиш учун) тилларингизга келган ёлғонни гапириб: «Бу ҳалол, бу ҳаром», деяверманглар! Чунки Аллоҳ шаҳнига ёлғон тўқийдиган кимсалар ҳеч нажот топмаслар“. [16:116]
إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ
– „Албатта, (Аллоҳ) сизларга ўлаксани ҳаром қилди“.
[16:115]
حَرَّمْنَا كُلَّ ذِي ظُفُرٍ
– „(яҳудийларга)... барча туёқлиларни ҳаром қилдик“. [6:146]
14-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308