kutubhona

لَمْ يَكُنِ اللّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ
– „Аллоҳ уларни (кофирларни) ҳаргиз кечирмади“. [4:168]
Кўпчилик бу ломни инкорни ифодалагани учун жаҳд (нафи) ломи, дейишади.

بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَى لَهَا
– „Парвардигорингиз унга ваҳий қилди“. [99:5]

يَخِرُّونَ لِلأَذْقَانِ
– „юзлари билан йиқилурлар“. [17:107]
Ёки мажозий маънони англатади:

وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا
– „Агар ёмон, гуноҳ амаллар қилсангизлар ҳам ўзларингиз учундир“. [17:7]

وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ
– „Биз қиёмат куни учун адолатли мезон-тарозилар қўюрмиз“. [20:47]

وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا لَوْ كَانَ خَيْراً مَّا سَبَقُونَا إِلَيْهِ
– „Кофир бўлган кимсалар имон келтирган зотлар ҳақида «Агаряхши бўлганида, унга бизлардан илгари бормаган бўлур эдилар», дедилар“. [46:11]

فَالْتَقَطَهُ آلُ فِرْعَوْنَ لِيَكُونَ لَهُمْ عَدُوّاً وَحَزَناً
– „Бас, уни Фирҳавн хонадони (ўсиб-улғайгач) ўзларига душман ва ғам-ташвиш бўлиши учун тутиб олдилар“. [28:8]

«لِله يبقى على الأيام Аллоҳ номига қасам ичаманки, кунлар оша боқий қолади».122

(122) Музоре мусбат бўлиб, лом қасамга жавоб сифатида келиб, ҳеч қандай нарса уни жавоб ломи бўлишидан тўсмаса, таъкид нунига туташганлиги вожибликни ифодалайди: « وَتَاللَّهِ لَأَكِيدَنَّ أَصْنَامَكُمْ Аллоҳ номига қасамки, бутларингизни бир бало қилурман». Бунинг таъкидсиз келадиган ҳолати эса нафи ҳарфи тақдир қилади: «تَاللهِ تَفْتَأُ تَذْكُرُ يُوسُف Аллоҳ номига қасамки, Юсуфни эслашда тўхтамадинг». Бу аслида «لاَ تَفْتَأُ » эди. Шунга кўра, ким «وَاللهِ أَفْعَلُ Аллоҳ номига қасамки, қиламан», десаю, қилса, гуноҳкор бўлади. Чунки «وَاللهِ أَفْعَل »нинг маъноси «وَاللهِ لاَ أَفْعَلُ Аллоҳ номига қасамки, қилмайман», деганидир. Ким сўзини исботламоқчи бўлса, «وَاللهِ لَأفعلَنَّ Аллоҳ номига қасамки, албатта қиламан», дейиши лозим. Шундай қилмаса гуноҳкор бўлади. Бу бир инсоннинг «албатта, қасамлар гап услуби (қоидаси) устига бино бўлган», деган гапига тўғри келади. Аммо ким «қасамлар урф-одат устига бино бўлган», деса, у айни қасамни урф-одат борасида тополмайди. Чунки айни қасам инкор учун эмас, исбот учундир. Қасам ломи юқорида оятда келганидек, ўша қасамдан кейин, қасамга жавоб бўлиб келади. Баъзан лом муқаддар бўлиб келади: «لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِى رَسُولِ اللهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ сизлар учун Аллоҳнинг Росулида гўзал ибрат бордир». Бу оятда лом қод ҳарфи билан келди. Қод эса сарфланувчи ва мусбат бўлган мозий билан музорегагина хосдир. Бунинг учун музоре насб, жазм бўлмаслиги, олдида син ва савфа ҳарфлари келмаслиги шарт бўлади. Шунинг учун ким «قَدْ لا أَذْهَبُ, قَدْ لَنْ أَذْهبَ » деса, хато гапирган бўлади. Балки бунинг ўрнига у «ربّما لا أذهب » дейиши лозим. Баъзан қасам ломи ҳазф бўлиб келади: «لا جرم لَآتينّك » каби. Аслида бу «لا جرم أَقسم لَآتينّك » эди, «أَقسم » ҳазф бўлиб, лом маҳзуф бўлган қасамнинг жавобидир.