|
– „(Ўлжалар) Ўз диёрларидан ва мол-мулкларидан ҳайдаб чиқарилган зотлар – камбағал муҳожирларникидирки, улар Аллоҳдан фазл-марҳамат ва ризолик истарлар ҳамда Аллоҳ ва Унинг пайғамбарига ёрдам берурлар. Ана ўшалар содиқ зотлардир. Улардан илгари диёрига ўрнашган ва имон-эҳтиқодли зотлар эса ўзларига ҳижрат қилиб келган кишиларни суюрлар ва дилларида уларга (муҳожирларга) берилган нарса-ўлжалар сабабли бирон ҳасад туймаслар ҳамда гарчи ўзларида эҳтиёж бўлса-да, ўзларини қўйиб ийсор-ихтиёр қилурлар. Кимки ўз нафсининг бахиллигидан сақлана олса, бас, ана ўшалар нажот топгувчи зотлардир. Улардан кейин келган зотлар айтурлар: «Парвардигоро, Ўзинг бизларни ва бизлардан илгари имон билан ўтган зотларни мағфират қилгин ва қалбларимизда имон келтирган зотлар учун бирон ғилли-ғаш қилмаган. Парвардигоро, албатта Сен меҳрибон ва раҳмлидирсан“. [59:8-9-10]
Умар «шуларнинг ҳаммасига ҳақ ажратилди. Агар сизларга ҳам тақсимлайдиган бўлсам, одамлар ҳеч вақосиз қолишади ва мол орангиздаги бадавлат кишилар ўртасида тўпланиб қолади», деди. У айни оятнинг умумий сўзларини ҳужжат қилди. Уларга Умарнинг гаплари тўғри эканлиги аён бўлиб, ҳақиқат очилгач, унинг фикрига қўшилишди.
Умумий ва хос сўзлар жиҳатидан саволга жавоб:
Агар бир сўровчи саволига жавоб тарзида бир хитоб келса ва сўровчи жавоб талаб қилаётган бўлса, унга жавоб қуйидагича бўлади:
Жавоб ё саволдан алоҳида мустақил бўлмайди ёки алоҳида мустақил бўлади. Агар мустақил бўлса, умумийликда ва хосликда саволга тобе бўлади.
Умумий бўлишида ҳеч қандай ихтилоф йўқ. Чунки Набий с.а.в.дан янги хурмони қуриган хурмога айирбошлаш ҳақида сўрашганида Росулуллоҳ «أَيَنْقُصُ الرُّطَبُ إذَا يَبِسَ؟ Хурмо қуриса вазни камаядими?», деб сўрадилар. Ҳа, дейишган эди «فَلاَ إِذَا» «унда, йўқ (айирбошланмасин)», дедилар.194
Жавобнинг хос бўлиши эса Росулуллоҳ с.а.в.нинг Абу Бурадага берган хос жавоби мисол бўлади. Унда Абу Бурада кичик ёшдаги эчкини қурбонлик қилиш тўғрисида сўраганда Росулуллоҳ
«تَجْزِئُكَ وَلاَ تَجْزِئُ أَحَدًا بَعْدَكَ»
(194) Термизий: 1146. Насоий: 4469. Абу Довуд: 2915. Ибн Можа: 2255. Молик: 1139.
229-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308