|
وَقَاتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ
– „Аллоҳ йўлида жанг қилингиз“. [2:190]
Бу ерда ҳам «жанг қилинг», деган буйруқ замирига жангда керак бўладиган қуролларни ҳам тўплашга бўлган буйруқ маъносини қўйиш лозим бўлади. Чунки ақл шуни (иқтизо) тақозо қиляпти. Жумлада айтилаётган «وَقَاتِلُوا » деган сўзнинг дуруст бўлиши мана шудир.
Шаръан бўлишига мисол:
Бир киши бировга «اعتق عبدك عنى على ألف » «Менинг ўримга сиз қул озод қилинг», деса, унинг шаъий қул озод қилиши тўхтаб қолгани зарурати туфайли мулкни бошқасига ўтказишни илтимос қилаётган бўлади. Бу эса сўзланган нарсанинг шаръан дуруст бўлиши бобига киради,
2. Танбиҳ (эҳяънини қаратиш) ва имо далолати:
Бу қиёс ва иллат ҳақидаги дарсимизда айтиб, ўз мавзусида шарҳлаб ўтганимиздек, ҳукмни муносиб сифатга изофа қилиш ёки ишора ҳарфларини истеъмол қилиш орқали иллатни тушунишдир.
Танбиҳ ва ишора далолатини шарҳлаш учун мисоллар:
1. Аллоҳ Таоло айтади:
وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ وَمِن رِّبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدْوَّ اللّهِ وَعَدُوَّكُمْ
– „(Эймўминлар), уларучунимконингизборичакучваэгарланганотларнитайёрлабқўйингизки, бубиланАллоҳнингваўзларингизнингдушманларингизниқўрқувгасолурсизлар“.
[8:60]
Бу оятда душманни қўрқитиш куч тайёрлашнинг иллати эканлигидан огоҳлатириш бор. Қўрқувга солиш тушунарли сифат бўлиб, далолат иллатидир.
Бу иллат исломий давлат ўз душманини қўрқувга солиш учун қурол-аслаҳа ва ҳарбий саноатда аввалги асрдан ҳам кучли даражага етиши лозим эканлигига ишора қилмоқда.
Шунингдек, у ўзининг қувват манбалари тўғрисида душманнинг хабар топишига имкон бермаслиги, натижада душман Ислом давлати етиб борган даражадан ваҳимага тушишига ҳаракат қилишига ҳам ишора мавжуд.
2. Аллоҳ Таоло айтади:
وَإِنْ أَحَدٌ مِّنَ الْمُشْرِكِينَ اسْتَجَارَكَ فَأَجِرْهُ حَتَّى يَسْمَعَ كَلاَمَ اللّهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ
– „(ЭйМуҳаммад), агар мушриклардан биронтаси сиздан ҳимоя сўраса, бас, уни ҳимоя қилинг, токи у Аллоҳнинг каломини эшитсин. Сўнг уни ўзи учун тинч бўлган жойга етказиб қўйинг “. [9:6]
163-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308