|
1. Ҳақиқий маъно мажозий ва замирлидан муқаддам туради. Чунки ҳақиқий маъно сўзнинг ўзига берилган асл маъносидир. Мажозий маъно сўзнинг бирор қарина ёки икки маъно ўртасидаги боғлиқлик сабабли ҳақиқий маъно ўрнига берилган бошқа маъносидир. Замирли (эпилипс) маъно эса бирор қарина сабабли асл маъноли битта сўзни тушириб қолдиришдир. Айрим тилшунослар уни ҳам мажозий маъно деб ҳисоблашади. Шу тўғри.
2. Шаръий бўлмаган матнда: луғавий маъно шаръий ва урфий маънодан муқаддам қўйилади. Яъни сўзнинг луғавий маъноси ёнида шаръий ва урфий маънолари ҳам бор бўлса, унга бу икки маънони бермай, ўзининг ҳақиқий луғавий маъносида қолдирилиши аслдир.
3. Шаръий нусусда: шаръий ҳақиқий маъно урфий ҳақиқий маънодан, шунингдек, луғавий ҳақиқий маънодан муқаддам туради. Бунда сўзнинг машҳурлиги ва шаръий ва урфий маънода кўпроқ ишлатилганлиги билан луғавий маънодан муқаддам ишлатилади.
4. Битта маънога хосланган ҳақиқий маъно мажозий (ва замирли) маънодан муқаддам туради.
«б)»дан қуйидагилар маълум бўлди:
1. Хосланган ҳақиқий ва мажозий, замирли маънолар битта маъно бўлиб, ўз маъносини бекор қилувчи кўчма ва муштарак маъно устидан таржиҳ қилинади. Чунки бундай ҳолатда муштаракнинг кўпроқ маънолари бўлади.
Муштарак маъно тушунарли. Аммо ўз маъносини бекор қилувчи маънонинг эса кўчма маъноси ҳам, луғавий маъноси ҳам бир хил бўлиб, у ҳам муштарак кабидир.
2. Ўз маъносини бекор қилувчи кўчма маъно муштарак маъно устидан таржиҳ қилинади. Чунки уларнинг иккаласи ҳам бир неча маънога эга бўлса-да, ўз маъносини бекор қилган кўчма маъно битта маънода машҳур бўлиб кетган, у ҳам бўлса, шаръан ёки урфан кўчма маънодир. Ўзининг луғавий маъносини бекор қилиниб, муштараклик фақат қарина билангина тайин қилинадиган бир пайтда, тўғри маъно тайин қилинади.
«в)»дан қуйидагилар маълум бўлди:
Агар сўзда очиқ маъно ва қочирмали маъно бўлса, қочирмали маъно қолдирилиб, очиқ маъно олинади ва у муқаддамдир.
Хулоса:
Юқорида айтилганлардан маълум бўлишича, сўзнинг бир нечта маънолари бор бўлса яъни ундан у ва бу маъноларнинг эҳтимоли туғилса, уни таржиҳ қилиш учун қуйидагиларга амал қилинар экан:
1. Ҳақиқий маъно мажозий ва замирли маънодан афзал;
302-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308