|
Арабларнинг нарсалар номини қандай ифодалашлари:
Араблар нарсалар номини ифодалашда қуйидаги масдарлардан фойдаланишди:
1. Ҳақиқат. У учга бўлинади: луғавий ҳақиқат, шаръий ҳақиқат урфий ҳақиқат.
2. Ўхшатма ва қочирмаларни ифодаловчи мажоз.
3. Нарсалар ва аламлар номини ифодаловчи арабийлаштириш. Бу ҳақда юқорида айтиб ўтдик
4. Маъноларни ифодаловчи иштиқоқ.
Буларнинг ҳар-бири тўғрисида керагича батафсил сўз юритамиз:
1.ҳақиқат:
Ҳақиқат зеҳндаги маънога далолат қилиш учун тузилган сўзлардир. Агар сўз аҳли луғат ҳақиқий араблар тарафидан берилган маъно билан истеъмол қилинаётган сўз бўлса, бу ҳақиқат луғавий ҳақиқат, дейилади. Масалан, «النَّزْرُ оз», «أَزَأَ الْغَنَمَ қўйларни тўйдирмади», «الدَّهَمُ қоралик», «رَقَمُ الثَّوْبِ кўйлак чизиқлари», кўйлак рангги, «ثَرِنٌ дўстига ва қўшнисига озор берган такаббур», «جَزْىُ الشَّيْءِ нарсанинг асли» каби сўзлар.
Агар сўз ўзига берилган маънодан бошқа маъно билан ишлатилаётган бўлса, яъни ўзига берилган маънодан бошқа маънога кўчирилган сўз бўлса, уни текшириб кўрилади: Агар бошқа маънога урф-одат сабабли кўчирилган бўлса, урфий ҳақиқат, дейилади. Мисол учун, «دَابَّةٌ » сўзини олайлик. Бу сўзга асли луғатда ер юзида ўрмаловчи ҳар бир жонзот, жумладан инсон ва ҳайвон маъноси берилган эди. Аммо аҳли луғатларнинг урфий истеъмоли бу сўзни тўрт оёқли ҳайвонлар, деган маънога хослаб қўйди ва биринчи маъноси тарк қилинди. Яна бир мисол, «الْغَائِطُ» сўзи ҳам асли луғатда ернинг пастқам жойи, деган маънога эга эди. Кейин урфда нажосат ташланадиган жой, деган маънода ишлатиладиган бўлди. Биринчи мисолдаги исмга умумий маъно берилган эди. Кейин аҳли луғатлар урфи бу сўзнинг айрим номларини хослаб қўйди. Иккинчи мисолдаги исмга ҳам муайян бир маъно берилган эди. Кейин урфда бошқа маънода ишлатиладиган бўлиб қолди. Урфий ҳақиқат икки турли:
а) Луғавий урфий ҳақиқат. Бу ҳақиқий араблар томонидан қўлланувчи урфга айланиб қолган сўздир.
б) Ҳар қандай аҳли илмнинг ўзларига хос истилоҳ сифатида урфларига айланиб қолган сўздир. Мисол учун, «النُّحَاة»истилоҳи раф, жар ва насбга ишлатилгани каби… ва ҳоказо.
119-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308