kutubhona

«Саҳобаларим йўлчи-юлдуздирлар. қай бирига эргашманг, ҳидоят топасиз».272

8. Икки ривоятнинг бири ҳижобсиз, иккинчиси ҳижобда эшитган бўлса, ҳижобсиз эшитилган ривоят таржиҳ қилинади. Масалан, Қосим ибн Муҳаммад «Барбара қулликдан озод қилинганда унинг эри қул эди»,273 деган ривоятни ҳижобсиз Оишадан эшитди, чунки Оиша унинг аммаси эди. Асвад ҳам Оишадан «Барбара қулликдан озод қилинганда унинг эри озод эди»,274 деган ривоятни эшитганда Оиша ҳижобда эди.

9. Икки ривоятнинг бири Росулуллоҳнинг гапи бўлиб, иккинчиси у кишининг феълидан бўлса, у кишининг гапи далолати кучли бўлгани учун ва қилган ишлари заиф бўлгани учун гапи таржиҳ қилинади.

10. Икки ривоятчининг бири эр-хотинлик ҳаёти билан боғлиқ ишлар тўғрисида Росулуллоҳ с.а.в.нинг хотинларидан бири бўлса, Росулуллоҳнинг хотинининг ривояти таржиҳ қилинади:

а) Оиша р.а.о.нинг «хатна қилинган икки аъзонинг қўшилиши»,275 тўғрисидаги ривояти Абу Ҳурайранинг

«إِنَّما الْمَاءُ بِالْمَاءِ»
«Сув сув билан қўшилса»,276 деган ривоятидан таржиҳ қилинади.

б) Оиша р.а.о.нинг Набий с.а.в.нинг «рўзада жунуб ҳолатда тонг оттирганлари».277
«Набий с.а.в. иҳтиломданмас, жинсий алоқадан жунуб бўлиб тонг оттирсалар рамазон рўзасини тутаверардилар) тўғрисидаги ривояти Абу Ҳурайранинг Набий а.с.нинг

«مَنْ أَصْبَحَ جُنُبًا فَلاَ صَوْمَ لَهُ»
«Ким жунуб ҳолда тонг оттирса, рўзаси дуруст бўлмайди»,278 деганларини айтган ривоятидан таржиҳ қилинади. Чунки Оиша р.а.о. Набий с.а.в.нинг ҳолатларини яхшироқ билади.

(272) Ҳасан ҳадис. Уни уламо, фуқаҳолар оммаси қабул қилган: «Шахсия»: 3 жуз, 82 саҳифа.

(273) Бухорий: 4707. Муслим: 1504.

(274) Аҳмад: 23021.

(275) Имом Аҳмад Оиша р.а.о.ушбу сўзлар орали ривоят қилган: «إِذَا الْتَقَى الْخَتَانَانِ فَقَدْ وَجَوَ الْغُسْلُ » «Хатна қилинган икки аъзо қўшилса ғусл вожиб бўлади»,

(276) Абу Довуд: 184, 185, 187. Сувга сув қўшилса, ғусл вожиб бўлиши тўғрисида берилган фатволар амр эмас, балки Исломнинг бошланишида Роулуллоҳнинг берган рухсатларидандир. Кейин эса Росулуллоҳ ғусл қилишга буюрганлар.

(277) Бухорий Оиша ва Умму Саламадан: 1796. Абу Довуд: 2040.

(278) Муслим: 1864