|
Ҳадиснинг санад интиҳоси жиҳатидан турлари:
Марфу ҳадис: Марфу – муттасил бўладими ё мақту (узилган)ми, фарқсиз, – Набий с.а.в.га нисбат берилган ҳадисдир.
Мавқуф ҳадис: Мавқуф – муттасил бўладими ё мақту (узилган)ми, фарқсиз, – бир саҳобага нисбат берилган ҳадисдир.76
Мақту ҳадис: Мақту – муттасил бўладими ё мунқотеъ (узилган)ми, фарқсиз, – тобега нисбат берилган ҳадисдир.77
Ҳадиснинг саҳиҳлик жиҳатидан турлари:
Саҳиҳ ҳадис: Саҳиҳ ҳадис – санади (ровийлари) одил зобитдан одил зобитгача нақл қилишда то охиригача уланиб келган ва шазуз бўлмаган (истисно бўлмаган), иллати йўқ ҳадисдир.
Шузуз (истисно), дейишдан мурод, афзалроқ бўлган кишининг ишончда истисно бўлиши яъни ҳадисни бир киши ёлғиз ўзи зикр қилган бўлиб, бу ҳадиси ўзидан афзалроқ кишининг бошқа ҳадисларига зид келишидир. Бошқача айтганда, шузуз истисно ва ёлғиз ўзи зикр қилишдир.
Иллат дейишдан мурод, ҳадиснинг – санади, матни ёки иккаласида ҳам – саҳиҳлигига путур етказувчи иллат (камчилик), демакдир.
Ҳасан ҳадис: Ҳасан ҳадис ишлаб чиққан кишиси маълум, ривоятчилари машҳур бўлган, кўплаб ҳадислар шу ҳадисга доир бўлган, уларни аксар уламо ва фуқаҳолар истеъмол қилган, санади орасида ёлғон гапириш билан айбланган киши топилмаган ҳамда шузузлик ҳам топилмаган ҳадисдир. Усул уламолари таърифи мана шу.
Бу ҳадис муҳаддислар истилоҳида бундай дейилади: Санади одилликка боғланган, зобитлиги енгилроқ бўлган, шузуз ва иллат топилмаган ҳадисдир.
Заиф ҳадис: Заиф ҳадис саҳиҳлик ва ҳасанлик сифатлари йўқ бўлган ҳадис бўлиб, уни ҳужжат қилинмайди.
Мурсал ҳадисга амал қилиш ҳукми:
Мурсал ҳадис: Мурсал ҳадис саҳоба тарафидан узилиш бўлган ҳадисдир. Яъни санади (ривоятчилари) бошидан то тобеингача уланган, кейин эса тобеин ушбу ҳадисни Росулуллоҳ с.а.в.га нисбат берган-у, аммо саҳоба р.а.ни зикр қилмаган ҳадисдир.
Бу ҳадисга амал қилиш тўғрисида ҳар хил фикр бор. Баъзилар уни ҳужжат қилишга рухсат берса, баъзилар уни инкор этган.
(77) Тобе мана бу ва мана булар Суннатдир, деса, бу Ҳадис ўша тобе мурсали ҳисобланади.
81-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308