|
бўлиши лозим ёки аввалги амал яъни аввалги тавоф гап орқали насх қилинган бўлади. Бунинг сабаби шуки, гап Росулуллоҳ с.а.в.нинг умматларига нисбатан амалнинг далолатидан кучли ҳисобланади.
Учинчи ҳолат: Агар қайсиниси муқаддамлиги билинмаса, у ҳолда: Гапни муқаддам қўйилган яхшироқдир. Чунки бундай ҳолатда зиёдалик мандуб бўлиб қолаверади. Агар амал муқаддам қўйилса, зиёдалик ё мансух бўлади ёки Росулуллоҳ с.а.в.га хос бўлиб қолади. Умматнинг эргашиш масаласида иккала далилга амал қилиши улардан бирини тарк қилгандан яхшироқдир.
4. Баённинг бошқа қариналар далолати орқали истинбот қилиниши:
Аллоҳ Таоло айтади:
وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلاَّ اللّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ
– „унинг(муташобиҳнинг)таҳвилинифақатАллоҳбиладиваилмдасобитбўлганлар(ҳамбиладилар)“. [3:7]
Бу оятда вовнинг маъноси мужмал. У ё атф бўляпти ёки истиъноф (ибтидо) вови бўляпти. Бинобарин, унинг маъносини аниқлаш ёки таржиҳ қилиш учун бирор қаринага муҳтож бўлинади. Демак, бу ерда илмда зиёда бўлиш сифати «الرَّاسِخُونَ فِى الْعِلْمِ илмда зиёда бўлганлар»қуйидагича мавзуга муносиб бўлиши лозим:
Агар вов истиъноф (ибтидо) вови бўлса, илм сифатининг зиёдалиги имон сабабли бўлади. Чунки бу ҳолатда гап янгидан «الرَّاسِخُونَ فِى الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ Ва илмда зиёда бўлганлар имон келтирдик дейишади» дея бошланаётган бўлади. Аммо вов атф бўлганда эса «وَالرَّاسِخُونَ فِى الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ ва (унинг таҳвилини) илмда зиёда бўлганлар ҳам (билишади, улар) имон келтирдик дейишади» дея муташобиҳнинг таъвилини билиш сабабли бўлади.
Аммо Аллоҳга имон келтиришда илмда зиёда бўлишга муҳтож бўлинмайди. Фақат олимларгагина муҳтож бўлинади. Ақли расо ва тани соғ инсон эса илмсиз ҳам Аллоҳга имон келтириши мумкин. Аммо муташобиҳни таъвил қилиш учун илм зарур. Шунинг учун вовни атф вови қилган (таржиҳ) маъқулроқдир.
Бир тарафдан шундай. Иккинчи тарафдан эса агар вовни ибтидо вови қилинса, бу Қуръондаги муташобиҳни фақат Аллоҳ билади, деганни англатади. Чунки «وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إلاَّ اللهُ » дея тўхтаб қолинади. Бу эса Қуръоннинг «بَيَانٌ لِلنَّاسِ одамлар учун очиқ баён» эканлигига зид бўлиб қолади.
254-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308