kutubhona

Масалан, «تأبط شرا », «زهير مجتهد », «جاء الحق وزهق الباطل », «يعاقب العاصون », «السبر مفتاح الفرج », «وكان الله عليمًا حكيمًا », «ما زهير كسولا », «إنّ الله عليم بذات الصدور », «لا إله إلاّ الله ».128

Иншоий гап эса унга феъл-фоил, мубтадо-хабар, инна ва аховатининг исми-хабари ва бошқалар каби муснад ҳам муснад илайҳи ҳам мавжуд бўлса-да, маълум жиҳатдан кўпинча талаб маъносини англатади ва тўғри ё нотўғри деган эҳтимолни туғдирмайди. У кўпроқ қуйидаги турларда келади:

а) «استفهام » Истифҳом яъни моҳиятни сўраш:
«هل قام زيد؟ » «مَا حقيقة الإنسان؟ » каби.

б) «الأمر » Амр яъни истеъло орқали моҳиятга эришиш учун талаб қилишдир:

وَأَقِيمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّكَاةَ وَارْكَعُواْ مَعَ الرَّاكِعِينَ
– „Намозни тўкис адо қилинг, закотни беринг ва руку қилгувчилар билан бирга руку қилинг“. [2:43]

в) «التماس » Илтимос:
Илтимос ўзини тенг кўриш орқали моҳиятга эришиш учун талаб қилиш. Масалан, бир шахс бир шахсдан «اعطنى القلم », «خذ الكتاب » дея талаб қилгани каби.

г) «السؤال » Савол (сўраш):
Савол ўзини хокисор олган ҳолда моҳиятга эришиш учун талаб қилишдир. Аллоҳдан сўраш эса дуо, дейилади: «اللهم اغفرلى », «اللهم ارحمنى » каби.

д) «الترجى » Умид қилиш:
Яъни яхши кўрган нарсасини умид қилишдир:
«لعلّ الصديق قائم » каби.

(128) жинс учун ло нофия агар унинг хабари но аниқ бўлса, хабарини зикр қилиш зарур бўлади. Масалан ушбу ҳадис каби, «لا أحد أغير من الله» . Агар хабар маълум бўлса, кўпчилик хабарини ҳазф қилган. Жумладан, Тамим қабиласи ва тоийлик араблар уни ҳазф қилишни лозим кўришган. Ҳижозликлар ҳам уни исботига рухсат беришиб, кўпроқ ҳазф қилиш лозим дейишган. Аллоҳ Таолонинг «لا إله إلاّ الله » сўзида ҳам лонинг хабари ҳазф қилинган. Яъни бу сўз «لا إلاه موجود إلاّ الله » бўлиб, «الله » сўзи «لا » ва унинг исмидан бадалдир. Чунки «لا » ва унинг исми мубтадога маҳаллан рафдир. Шунинг учун бу ерда «الله » сўзини бадал қилиш лозим, насбли истисно қилиш мумкин эмас).