kutubhona

Биринчи оят аёлларга умумий, аммо опа-сингилни бир никоҳга жамламасликка хос оят.

Иккинчи оят эрлик аёлларга умумий, аммо эга бўлган чўриларга хос оят. Бироқ, уларнинг мавзуси бошқа-бошқа мавзудир:
Биринчи оят опа-сингилларни бир никоҳга жамламаслик мавзуида бўлса, иккинчи оят эрлик чўрилар билан қўшилиш мумкинлиги мавзуидадир. Бу чўрилар билан улар шаръий идда сақлашиб, бачадонларини поклаганларидан сўнггина қўшилиш мумкин. Аммо чўриларни собиқ эрлари талоқ қилган бўлиши шарт эмас. Чунки уларнинг кишига шаръий йўл билан қул бўлганликларининг ўзи қўшилиш учун кифоя қилади.300 Чўрининг иддаси тамом бўлганда у билан қўшилиш мумкин.

Шунинг учун икки далилни ўзаро жамлаб айтиш мумкинки, опа-сингиллар ўртасини – уйланадими ёки чўри сифатида қўшиладими, фарқсиз – битта никоҳга жамлаш ҳаром. Бу ҳукм биринчи оятдан олинади, чунки унинг мавзуи мана шу тўғрисидадир. Эркак киши ўз чўрилари билан улар шаръий идда сақлашиб, бачадонларини поклаганларидан сўнг қўшилиши мубоҳ. Аммо чўриларни собиқ эрлари талоқ қилган бўлиши шарт эмас. Чунки уларнинг кишига шаръий йўл билан қул бўлганликларининг ўзи қўшилиш учун кифоя қилади. Бу ҳукм иккинчи оятдан олинади, чунки унинг мавзуи мана шу тўғрисида. Бироқ, «бу оятдан аввалги оятда опа-сингилларни бир никоҳга жамлашдан қайтарилган, аммо бу оятда чўри бундан истисно қилинган, шунинг учун чўрилар опа-сингил бўлса ҳам улар билан қўшилиш мумкин», дейилмайди. Бундай дейиш нотўғри. Чунки оят мавзуси бу эмас. Бундан ташқари, Истисно «وَأَنْ تَجْمَعُوا بَيْنَ الأُخْتَيْنِ » каби узоқдаги жумлага эмас, балки «وَالْمُحْصَاتُ مِنَ النِّسَاءِ » дегандаги каби энг яқин жумлага бўлади. Буни умумий сўзни хослаш тўғрисидаги дарсимизда айтиб ўтгандик.

Юқоридагилардан маълум бўлдики, иккита далил келиб, иккаласи бир жиҳатдан хос, бир жиҳатдан умумий бўлса ҳамда мавзулари ҳам ҳар хил бўлса, уларнинг ўртасини жамлаш мумкин. Бунда агар далиллар битта мавзуда бўлмаса, ҳар бир далил ўз мавзусидан ажрамайди ва таржиҳ қилинмайди.

(300) Исломда қулга эга бўлишнинг шаръий йўли бундай: Душман ўз аскарларининг сонини ошириш мақсадида аёлларни ҳам жангга олиб чиққан бўлишса ва уруш майдонида мусулмонлар ғолиб келиб, бу душман аёлларини асирга олишган бўлса, мана шу аёллар мусулмонларнинг чўриси бўлиши мумкин. Ислом мана шундай ҳолдагина чўрига эга бўлишга рухсат беради, бошқа ҳолларда ман этади.