Албатта ҳукм Аллоҳникидур Сиёсий сақофий таҳлилий
сайт

 

 

 

ўлдиришдан бош тортса), демак; гўё барча одамларга ҳаёт берибди“.     [5:32]
б)    Иллат нусусда «كَىْ» ва «لِ» ҳарфлари орқали очиқ тушунарли ҳолда келади:


كَىْ :
لِكَيْ لَا يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ حَرَجٌ فِي أَزْوَاجِ أَدْعِيَائِهِمْ
– „Мўминларга ўз асранди болалари хотинларида танглик бўлмасин учун“.       [33-37]


كَيْ لَا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِيَاء مِنكُمْ
– „…сизлардан бой-бадавлат кишилар ўртасидагина айланиб юраверадиган нарса бўлиб қолмасин учун“.                                                     [59-7]


لِ :
لِئَلاَّ يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ
– „Токи бу пайғамбарлар ўтганларидан кейин одамлар учун Аллоҳга қарши ҳужжат бўлиб қолмаслиги учун“.                                                  [4-165]

 

  • Аммо бу ҳарфлар иллатни кўрсатмайдиган, балки оқибат-ҳикматни кўрсатадиган ҳарфларга далолат қилмаслиги шарт:

أَقِمِ الصَّلاَةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ
– „Қуёш оғишидан(бошлаб)намозни тўкис адо қилинг“. [17:78]


وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ
– „Мен жин ва инсни фақат Ўзимга ибодат қилишлари учунгина яратдим“.     [51:56]


لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ
– „Улар ўзлари учун бўлган (диний ва дунёвий) манфаатларга шоҳид бўлишлари учун “.           [22-28]


Бу ҳақда ҳикмат тўғрисидаги мавзуимизда батафсил баён қиламиз.
Иккинчи: далолат (маҳно) орқали келган иллат:
Иллат кейин бино бўладиган нарсага имо ва эслатма ҳолатида бўлади. Бунда иллат сўз лозимидан яъни илтизом далолати (маъноси)да келади. Бунда сўз ўз туришича иллатга далолат қилмайди. Бошқача ибора билан айтганда, иллат сўзнинг мантуқидан эмас, мафҳумидан олинади.
Бу икки ҳолатда бўлади:

 

Биринчи ҳолат: Асли луғавий жиҳатдан яъни мантуқ жиҳатидан иллатлаш учун тузилмаган, балки сўз зарурати яъни мафҳум жиҳатидан иллатлашни ифодалайдиган ҳарфлар орқали иллатлаш.

 

94-бет

Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308