|
ҚИММАТБАҲО ТАҚИНЧОҚЛАР ЗАКОТИ
Аёллар билагини, бўйнини, қулоқларини, жисмини зийнатлаш учун тақадиган қимматбаҳо тошлар, металлар, жавоҳирлардан нисобга етган ёки қимматбаҳо тошлар хоҳ оз, ёки кўп бўлсин, фарқи йўқ, тақинчоққа закот берилмайди. Чунки аёллар бу тошларни хазина ёки тижорат учун олмай, зийнатланиш, истеъмол учун олган деб эътибор қилинади. Агар тақинчоқ хазина ёки тижорат учун олинган бўлса, ундан закот берилади. Лайс ибн Саъд Абу Зубайрдан, Абу Зубайр Жобирдан, Жобир Набий с.а.в.дан ривоят қилди: Набий с.а.в. «Тақинчоқда закот йўқ», дедилар. Амр ибн Дийнор айтадиларки: Жобир ибн Абдуллоҳдан сўрадилар: «Тақинчоқда закот борми?» «Йўқ!» «Агар 10 мингга етса ҳам-а?» «Ундан кўпроқ бўлса ҳам!» дедилар. Нофиъ Ибн Умардан ривоят қилади: “Ибн Умар қизларидан бирини 10 минг олиб турмушга бердилар. 10 мингдан 4 мингига қизларига тақинчоқ совға қилдилар. Улар тақинчоқдан закот бермаганлар”. Абу Мулайкадан ривоят қилинади: «Оиша инисининг қизларини тилла ва кумуш билан зийнатлар ва унинг закотини бермэс эди». «Тақинчоқда закот вожиб бўлади», деган кишилар бир неча ҳадисларни ҳужжат қилиб келтиришди. Тилла ва кумушда закотни вожиб қилувчи ҳадисларда келган «риқа», «увқия», «вариқ» ва «динор» лафзлари тақинчоқ маъносини ўз ичига олмайди. Бунинг сабаби, мазкур лафзлар араб луғатида одамлар орасида қўлма-қўл ўтиб юрувчи, зарбланган динор ва дирҳамларга нисбатан айтилади. Бу дирҳам ва динорлар нарсаларнинг баҳоси, хизмат, манфаат, тақинчоқ ва бошқа нарсаларнинг нархи бўлган пуллардир. Агар ҳадисларнинг лафзлари кумуш фалончига етиб борса, унда фалонча закот бор деган сийға билан бўлганида, тақинчоқ кумуш лафзининг ичига кирган бўлар эди. Лекин ҳадислар, «риқа», «вариқ», «увқия» ва «динор» лафзларини ишлатган. Лафзларнинг ҳаммасини зарбланган пул ҳолатидаги тилла ва кумушга ишлатилади. Тақинчоқ эса бу лафзлардан эмас. Бу ҳадислар умумий ҳадисни хословчидир. Умумий ҳадис эса мана бу: «Тилла ва кумуш эгаси уни ҳаққини адо этмайдиган бўлса, қиёмат кунида унга оловдан бўлган тош тўшалади».
Аммо Амр ибн Шуайб ривоят қилган ҳадисларига кўра: «Бир аёл қизини етаклаб, Набий с.а.в.нинг олдиларига келди. Қизининг қўлида тилладан қуйилган 2та тақинчоғи бор эди. Набий с.а.в. дедилар; «Бунинг закотини берганмисиз?» «Йўқ», деди аёл. Набий, с.а.в.«Аллоҳ бу 2 тақинчоқ ўрнига дўзахдаги оловдан бўлган икки билакузук тақиб қўйиши сизни хурсанд қиладими?», дедилар. Бу ҳадис ҳақида Абу Убайд айтадиларки: «Одамлар бу ҳадис ҳақида гапириб, унинг фақат бир йўл орқалигина ривоят қилинганини биламиз». Агар бу ривоят рост бўлганда, Расулуллоҳ с.а.в.дан сақланиб қолган бўлар эди. Биз юқорида гапириб ўтган уламолар Саъийд ибн Мусаййаб, Шаъбий, Ҳасан ва Қатода бу ҳадисни: «Тақинчоқнинг закоти орияга (фойдаланишга) беришдир», деб тафсир қилганлар. Эҳтимол, Расулуллоҳ с.а.в. «Закот», деганларида ана шу «орияни» кўзда тутган бўлишлари мумкин. Агар тақинчоқда закот фарз бўлганида эди, китоб ва суннатларида аниқ кўрсатилган бошқа садақалар каби бўларди.
Термизий айтадиларки: «Бу бобда саҳиҳ бўлган нарса йўқ». Яъни тақинчоққа закот бериш ҳақида саҳиҳ бўлган ҳадислар йўқ.
Оиша р.а. айтган ривоятга келсак, «Агар, закотини берсанг, тақинчоқ тақишингда зарар йўқ». Ёки Расулуллоҳ с.а.в.Оиша р.а.нинг катта кумуш узук тақиб олганини кўрган вақтларида: «У сени дўзахга киритишга кифоя қилади», деган Набий с.а.в.нинг сўзларини юқоридаги Амр нбн Шуайб ҳадисидек тушунилади. Хусусан, Оиша р.а.дан бу фикрга зид келадиган ривояг бор. Оиша р.а.нинг жияни Қосим ибн Муҳаммад: «Оиша ўзининг аёлларига ёки инисининг қизларига тақинчоқдан закот беришга буюрмаган. Оиша инисининг қизларини тилла-кумуш билан зийнатлар ва унинг закотини бермаган эди», деб ривоят қилади. Кумуш узук ҳақидаги Оиша р.а.нинг ҳадиси Яҳё ибн Айюб йўлидан ривоят қилинган ва бу ҳадис заифдир. Бунинг устига, узукнинг вазни закот вожиб бўлиши учун 1 йил айланган кумуш нисобининг вазнига тенг бўлиши мумкин эмас. Бу, ҳадиснинг заифлигини яна ҳам таъкидлайди. Аммо, Умму Саламадан ривоят қилинган авзоҳ (кумушдан бўлган тақинчоқ) ҳадиси, Аттобнинг йўлидан ривоят қилинган. У киши номаълумдир.
Абдуллоҳ ибн Амр қизларининг тақинчоғининг закотини бергани ҳақидаги ҳадис санадида, зикри юқорида гапириб ўтилган, Амр ибн Шуайбнинг санадида гапирилган, сўз бор.
Ибн Умар, Жобир, Анас, Оиша, Асмо, Қосим, Шаъбий, Катода, Муҳаммад ибн Али, Молик, Шофиғий, Аҳмад, Абу Убайда Исҳоқ ва Абу Савр «Тақинчоқда закот вожиб булмайди», дейишган. Булар аёллар тақинчоқлари ҳақидаги сўзлардир.
Агар, эркак киши такинчоқни истеъмол учун олса, бу унга харом ва закот бериш вожиб бўлади. Аммо, истеъмол қилмай, аёлларига, қизларига ва бошқаларга ория қилиб бериш ёки бериб туриш учун олган бўлса, унга закот берилмайди, Чунки бу тақинчоқ мубоҳ истеъмол учун бўлган ва унга гуноҳ бўлмайди. Агар тижорат учун олган бўлса, закот бериш вожибдир.
95-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120