|
талабларини, кирим ва сарф харажатларини аниқ текшириб турувчи, шунингдек, идорий ишларда давлатнинг барча девонларини, идора бўлимларини, ишчи-хизматчиларни муҳосаба ва назорат қиладиган девондир.
Булар Халифалик Давлатинннг умумий шаклдаги молиявий девонларидир. Бу девонларни барпо қилиш далилларига келсак, бу девонлар идорий услублардан бир услуб ва ишни бажариш воситаларидан бир воситадир. Расулуллоҳ с.а.в. ўзлари бевосита идорани бошқарганлар ва бу идорага молиявий жиҳат ва ундан бошқасига бўлган котибларни таъйинлаганлар.
Дарҳақиқат биз девонларнинг ташкил топиши баҳсида Расулуллоҳ с.а.в.молиявий жиҳатга котиб қилиб белгилаган кишиларни зикр қилиб ўтдик. Лекин анфол, ғанимат, фай, жизя, хирожни мубоҳ қилиш, молларни кофирлардан мусулмонлар учун олинадиган мустаҳиқ мол эканлиги ҳақида ва закотни вожиблигини ҳамда закот бериладиган кишига ва умумий мулкка далолат қилувчи оят ва ҳадислар «далолатул илтизом» билан (яъни лафзий маънони лозим тутувчи зеҳний маъно билан) идорий услубларни тузуш мубоҳ эканлигига далолат қилади. Чунки бу услублар аслнинг бир жузъидир ва аслга киради.
Халифанинг бу услублардан олиши ва бу молларни ҳосил қилиш, сақлаш, тақсимлаш, сарфлаш учун лозим деб билган услубни табанний қилиши жоиздир. Дарҳақиқат девонларни барпо қилиш ва табанний қилиш хулафои рошидинлар замонасида, саҳобаларнинг кўз ўнгида, улар инкор қилишмаган ҳолда содир бўлган.
11-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120