|
камчиликни тўғирлаш учун мувозанатга (яъни балансга) эга бўлади. Ташқарига чиқувчи мол экспортга қараганда ташқаридан келувчи импортнинг кўпайиб кетиши, бошқа давлатлар бу давлат пулларини эгаллаб олишини кўпайтиради, тилла ва кумушнинг ташқарига чиқиб кетиши, давлат ичида баҳоларнинг пасайиб кетишини кўпайтиради ва ичкарида товарлар нархини пасайтиради. Ички матоларни ташқаридан келтириладиган матолардан арзон қилади ва ниҳоят ташқаридан товар келтириш камаяди. Бунга қўшимча тўлов мувозанатида ўзгариш давом этган вақтда, давлат эҳтиётдаги тилла ва кумушнинг йўқолишидан қўрқиб қолади. Тўлов мувозанати бузилган вақтда қоғоз низомини соясида пул босиб чиқишга тўсиқ бўлмаганлиги учун, қоғоз пул босишни кўпайтиради, Бу пул қадрсизланишининг ортишига ва пулнинг сотиб олиш қуввати пасайиб кетишига олиб боради. Аммо тилла ва кумуш Низомидаги қоғоз пул белгиланган баҳо билан тилла ва кумушга алиштиришни қабул қилар экан, давлат қоғоз пул босиб чиқишни кенгайтириши мумкин эмас. Чунки давлат пул босиб чиқаришни кўпайтирса, тиллага талабнинг зиёдалашувидан ва бу талабга юзланишдан ёки тиллани ташқарига чиқиб кетишидан қўрқади. Бундай ҳолатда давлат ўз эҳтиёт маблағини, яъни, тилла ва кумушни йўқотиб қўяди.
4. Тиллани давлат ҳукмрон бўлмайдиган пул бирлиги бўлгани, давлатдаги пул миқдори оз ёки кўп бўлишидан қатъий назар давлатдаги ҳар қандай пул миқдори, бозор муҳтож бўладиган пул алмашинувига кифоя қилиши нуқтаи назаридан тиллага буюк имтиёз яратади. Чунки матоларнинг ҳаммаси тилла билан алмашув қийматига эга бўлади ва бошқа матоларни ишлаб чиқариш зиёдалашиб, баҳолар пасаяди. Қоғоз пул низомида эса, пулнинг кўпайиши унга олиб бормайди, аксинча, пулларни сотиб олиш қиймати пасайиб кетишига олиб боради, бу эса пулни қадрсизланишига олиб боради. Бу билан қоғоз пул низоми пулни қадрсизланишини зиёдалаштирган вақтда тилла ва кумуш низоми эса пулнинг қадрсизланишига барҳам бера олиши маълум бўляпти.
5. Тилла ва кумуш низомида, турли хил давлат пулларининг ҳаммаси тилла ёки кумушдан муайян бирлик билан белгиланган бўлганлиги учун турли хил давлат пуллари орасидаги айирбошлаш баҳосини ўзгармас бўлишига сазовор бўлади. Шунинг билан, давлатларнинг ўзига хос пуллари турли хил бўлсада, бутун дунё учун ҳақиқатда, тилла ёки кумуш қийматини сақлайди. Олам бу вақтда эркин тижорат қилишга эришади ва турли хил давлатлар ўртасида моллар ва матолар эркин кўчиб юриши осон бўлади. Ҳисобга олиш ҳамда нодир пуллар қийинчилиги барҳам топади. Бу халқаро тижоратда ривожланишни вужудга келтиради. Чунки тужжорлар айирбошлаш баҳоси ўзгармас бўлганлиги учун, ташқи тижоратда кенг фаолият олиб боришдан қўрқмайдилар.
6. Тилла ва кумуш низоми ҳар бир давлатнинг тилла ва кумуш бойлигини муҳофаза қилади, тилла ва кумушни бир шаҳардан бошқа шаҳарга чиқиб кетиши юз бермайди. Давлатдаги тилла ва кумуш фақатгина мато учун баҳо ёки хизмат қилувчиларга ҳақ бўлганлиги учун, давлат уларни муҳофаза қллиш учун кузатувчиларга муҳтож бўлмайди.
Бу фойдаларнинг ҳаммаси тилла ёки кумуш бўлган битта маъдан низомида ва тилла ва кумушдан иборат бўлган икки маъдан низомида рўёбга чиқади. Бунга қўшимча, икки маъдан низоми, маъдан қоидаси ҳажмини зиёдалаштиради. Бунга кўра, пул учун умумий эҳтиёж кўпроқ бўлиши келиб чиқади. Булар давлатнинг
117-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120