|
Ҳадя ва совгалар
Бу масъул шахсларга, волийларга ёки давлат ишчиларига ёки қозиларга ёки давлат хизматчиларига ҳадя ёки совға деб тақдим қилинган барча моллардир. Бу моллар ҳам пора кабидир. Мансабдор шахсларга ҳадя ёки совға қилувчининг эҳтиёжи тушмасдан ҳам берилган мол уларга ҳалол бўлмайди. Чунки бу молларда ҳадя қилувчининг кейинчалик пайдо бўладиган манфаатни бажариш ёки илтифотга эришиш йўлидаги таъмаси бўлади. Волийлар, ишчилар, қозилар, давлат хизматчилари учун бўлган барча совға ва ҳадялар хиёнат деб эътибор қилинади, бу хиёнатнинг ўрни дўзахдир. Дарҳақиқат, Расулуллоҳ с.а.в.дан бу молларни қабул қилишдан очиқ наҳй хабарлари келган Расулуллоҳ с.а.в.ривоят қилинган ҳадисда айтадиларки: «Амрларга ҳадя қилиш хиёнатдир». Бухорий ва Муслим, Абу Хумайдий Соидий ривоят қилишган ҳадисда Абу Хумайд айтадиларки: «Расулуллоҳ с.а.в.Бани Асад қабиласидан ибн Атбиййа дейиладиган бир кишини садақа йиғувчи қилдилар. У келгач, мана бу сизларга ва мана бу менга ҳадя қилинди деди. Сўнг, Расулуллоҳ с.а.в. минбарга чиқдилар ва Аллоҳга ҳамдусано айтдилар ва Садақа йиғувчига нима бўлди? Биз уни садақа йиғишга жўнатсак, келиб: «Бу сизларга ва мана бу менга ҳадя қилинди», дейди. Ота-онасининг уйида ўтирсинчи, унга ҳадя қилинармикан ёки йўқми, қараса бўлмайдими? Муҳаммаднинг жони қўлида бўлган Зотга қасамки, қайси одам садақот молидан бирор нарсани олса, қиёмат кунида олган нарсаси туя бўлса бўкирган туяни, сигир бўлса мўраган сигирни, қўй бўлса маъраган қўйни кўтариб келади, сўнгра Расулуллоҳ с.а.в. қўлларини кўтардилар, ҳаттоки, биз қўлтиқларининг оқини кўрдик, сўнг Расулуллоҳ с.а.в. икки марта: «Аллоҳим, етказдимми?» дедилар».
Шунга кўра, волийларга, ишчиларга, қозиларга ва давлат хизматчиларига ҳадя ёки совға қилинган барча моллар ҳаром, эгасиз орттирилган мол, деб эътибор қилинади ва бу молни мусодара қилиш ва мусулмонларни байтулмолига қўшиш вожиб бўлади. Чунки бу мол ғайри шаръий орттирилгандир.
Салтанат қуввати билан ҳукмронлик ва эгалик килинган моллар
Бу ҳокимлар, волийлар, давлат ишчилари, ёки уларнинг қариндош-уруғлари давлат молларини ёки ерларини ёки инсонларнинг моллари ёки ерларини салтанат ва мансаб қуввати ва зўрлик билан эгаллаб олган моллардир. Давлат молларидан ва ерларидан ёки инсонларнинг молларидан ва ерларидан бу йўлларни бирортасн билан эгалланган барча моллар ҳаром орттирилган мол, деб эътибор қилинади ва бу молга эга бўлинмайди, чунки бу мол ғайри шаръий йўл билан орттирилгандир. Бу йўлларни бирортаси билан эгалланган барча моллар зулм, деб эҳтибор қилинади. Зулм эса ҳаром, қиёмат кунининг зулматларидандир. Шунингдек, бундай мол хиёнат, деб эътибор қилинади. Хиёнатнинг ўрни эса дўзахдир. (Яъни, хиёнат мол соҳиби). Расулуллоҳ с.а.в.дан ривоят қилинган ҳадисда: «Кимдаким, ердан ҳақсиз бир нарсани олса, қнёмат кунида етти қават ер остига юткизиб юборилади». Бошқа ривоятда эса: «Кимдаким бир қарич ерни зулм билан олса, қиёмат кунида етти қават ер бўйнига осилажак», дейилади. Бу ҳадисни Бухорий ва Муслим ривоят қилишган. Оиша р.а.дан ривоят қилинган ҳадисда, Набий с.а.в. «Кимдаким бир қарич ерни зулм билан олса, Аллоҳ етти қават ерни бўйнига осиб қўюр», дедилар. Бу муттафақун алайҳ ҳадисдир,
Эгаллаб олинган ер ва моллар инсонларнинг мулкидан бўлса, агар эгалари маълум бўлса, уларга қайтариш вожиб бўлади. Агар эгалари маълум бўлмаса байтулмолга қўйиш вожиб бўлади. Аммо эгалланган мол давлат мулкидан бўлса, қатъий байтулмолга қайтариш вожиб бўлади. Худди Умар ибн Абдулазиз халифа бўлган пайтларида Бани Уммайя, яъни уммавийлар салтанат қуввати билан инсонларнинг мулкларидан ёки давлат мулкидан эгаллаб олган ер ва молларни байтулмолга жамлаб, эгаси билинса эгасига қайтарганларидек. Умар ибн Абдулазиз уммавийларни уларга ажратилган ер, маблағ ва эгаллаб олган барча нарсалардан маҳрум қилдилар. Чунки Умар ибн Абдулазиз бу молларга Бани Уммайя салтанат қуввати билан ва эгалик қилиш жоиз бўлмаган ғайри шаръий
64-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120