|
Бу ҳақ бериш ва қўшин жамлаш девонига нисбатан қилинган ишлардир. Бу девон араб тилида ёзилди. Аммо ҳақ олиш ва молларни йиғиш девонида эса, ҳолат бундан бошқачароқ эди. Чунки Ироқ девони Форс давлатига қарам бўлгани учун форс тилида ёзилар эди. Шунингдек, форслар ҳукмига бўйсунган бошқа ўлкаларда ҳам девон форс тилида юритиларди. Бу шаҳарларни жизяси ва хирожини олиш ва молларни йиғиш форс тилида ёзилган эди. Шом ва Румларга бўйсунган бошқа минтақалардаги девон румликларнинг ҳукмронлик кунларида бўлганидек, рум тилида иш юритар эди. Бу шаҳарларнинг жизяси ва хирожини олиш, молларини йиғиш рум тилида ёзилган эди. Ироқ ва Шом Умар ибн Хаттоб замонидан то Абдулмалик ибн Марвон ал-Умавий замонигача шу ҳолда қолди. Абдулмалик ибн Марвон Шом девонини ҳижрий 81йили араб тилига кўчирди.
Зикр қилинишича, девонни рум тилидан араб тилига кўчиришга Абдулмалик ибн Марвонни ундаган нарса шуки, румлик котиби сиёҳдони учун сувга муҳтож бўлади, сув топа олмагач, сувнинг ўрнига ўзининг пешобидан фойдаланади, бу хабар Абдулмаликка етиб боради ва у котибни жазолайди ҳамда Сулаймон ибн Саъдга девонни араб тилига ўгиришни буюради. Саъд ундан ўзининг Урдун хирожига валий қилиб бир йилга таъйинлашни сўрайди. Ўшанда Урдуннинг хирожи 180 минг динор бўлган эди. Бир йил ўтмасданоқ Сулаймон девонни ўзгартиради ва Абдулмалик ибн Марвонга олиб келади. Абдулмалик ўзини Саржун номли котибини чақириб, аҳволни баён қилади. Саржун Абдулмалик ҳузуридан ғамгин ҳолда чиқиб кетади. Сўнг румлик котибларни учратиб қолади, шунда у: «Сизлар тирикчилик учун бу ҳунардан бошқасини қидиринглар, Аллоҳ сизлардан бу ҳунарни кесиб қўйди», дейди.
Ироқда эса, Абдулмаликнинг Ироқдаги волийси Ҳажжож котиби Солиҳ ибн Абдураҳмонга девонни форсчадан арабчага ўгиришни буюради. Солиҳ, икки тилни яхши биларди, у рози бўлади ва волий унга муддат беради. Солиҳ девонни араб тилига ўгиради. Буни Ҳажжожнинг форс котиби Мародиншоҳ ибн Зодон Фаррух билгач, Солиҳга девонни араб тилига кўчиришдан ожизлигини Ҳажжожга билдириш эвазига 100000 дирҳам пора таклиф қилади. Солиҳ эса унамайди: «Аллоҳ бўғинларингни худди форсларнинг аслини кесганидек кессин, дейди.
7-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120