|
Улкан конлар барча фуқаролар учун жамоат мулки бўлганлиги сабабли, давлатга бу мулкларнинг шахсларга бериши ва ширкатлар бу конларни ўз ҳисобларидан чиқариб олишларига рухсат этиши жоиз эмас. Балки, бу конларни мусулмонларнинг ишларини бошқарувчиси сифатида мусулмонлар номидан давлатнинг ўзи чиқариб олиши вожиб бўлади. Улардан чиқариб олинган барча нарсалар мусулмонлар учун жамоат мулки бўлади.
Конларни қазиш учун асбоб-ускуналар, заводлар зарур. Давлат бу ишларни ўз тасарруфидаги ёки жамоат мулкига тегишли бўлган асбоб ва заводлар ёки ёлланган шахслар ёки шахслар эга бўлган асбоблар ёрдамида бажаради.,
Агар давлат бу конларни ўзи эга бўлган асбоб ва заводлар ёрдамида чиқариб олса, бу завод ва асбоблар давлат мулкилигича қолиши ёки жамоат мулкига айлантирилиши ҳам жоиздир. Бу асбоб ва заводлар конлар ҳукмида бўлишлиги учун жамоат мулки бўлиб қолиши афзалдир. Бу ҳукм, яъни асбоб ва заводлар жамоат мулки бўлишлиги Анас (РА)дан ривоят қилган ҳадисга кўра: «Расулуллоҳ с.а.в. ароқдан ўн тоифани лаънатладилар: шулардан ароқ сиқтирувчиси ва сиқувчиси. Ибн Умардан ривоят Қилган ҳадис: «Ароқ ўнта кўринишига кўра лаънатланади: ароқ ароқ бўлганлиги учун, ичувчиси, суғорувчиси, сотувчиси, сотиб олувчиси, сиқтирувчиси, сиқувчиси... лаънатланади», деиилган. Ҳадисдан олинган ароқнинг ҳаромлигига мувофиқ ароқ ишлаб чиқариш ва ароқ заводларига эгалик қнлишнинг ҳаромлиги далили келиб чиқди. Бу ароқ ҳақидаги ҳадислар узумни ароқ қилиш мақсадида сиқишни ва ароқ ишлаб чиқаришни ҳаром қилди, лекин, ароқдан бошқа нарса учун узумни сиқиш мубоҳдир Узумни айнан ароқ олиш учун сиқиш ҳаромдир. Шу сабабли ароқ ишлаб чиқариш ҳаром қилинади ва ароқ ишлаб чиқаришга мувофиқ ароқ ишлаб чиқарадиган заводларга эгалик қилиш ҳам ҳаром қилинди. Давлат битмас конларни чиқариб олиш учун эга бўлган асбоб ва заводларнинг жамоат мулки бўлиши конларнинг жамоат мулки бўлганлиги сабаблидир. Шунга кўра, бу асбоб ва заводларнинг пуллари жамоат мулки киримларидан ҳисобланади.
Аммо, давлат бу конларни ёлланган шахсларга ҳақ тўлаш билан ёки шахслар эгалик қилаётган асбоблар ёрдамида қазиб олишига келсак, бу асбоб ва заводларни шахсий мулк эканлиги эътибори билан, шахсий мулк бўлиб қолади. Дарҳақиқат, Расулуллоҳ с.а.в. шахслар учун заводлар ва асбобларга шахсий мулк сифатида эгалик қилишларини тасдиқлаганлар ва саҳобалар ҳузурида ўз минбар ва узукларини ясаттирдилар.
Лекин, бу асбоб ва заводларни шахсларга мулк бўлиши инсонларга асбоблар билан катта конларни ўзлари учун қазиб олишда ишлатишни мубоҳ қилмайди. Чунки конлар барча мусулмонлар учун мулкдир. Мусулмонлардан бирор киши бу конларга ёлғиз ўзи эгалик қилиши жоиз бўлмайди. Бундай асбобларни давлат конларни қазишда ишлатиши учун ижарага, маълум ҳақ эвазига олиши жоиз. Давлат бу конлардан чиқариб олган барча нарсалар, барча мусулмонлар учун жамоат мулки бўлади. Чиқариб олинган нарсалардан тушган даромад жамоат мулки девонидаги байтулмолга қўйилади. Булар гарчи барча мусулмонлар мулки бўлса ҳам байтулмол киримлар учун сақланадиган ўриндир.
Шулар сабабли битмас конлар ва нефтни чиқариб олиш асбоблари ва заводлар шахслар ёки ширкатлар мулки бўлганидек давлатники ва жамоат мулки бўлишлиги жоиздир.
43-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120