|
бўлади. Гарчи, ажратиб бериш ажратиб берилган кишига бу ерга ҳақлиликни берса ҳам, эгалик бутунлай ўзлаштирилгандан сўнг бўлади. Ўзлаштириш ажратиб берилганидан кейин уч йил муддат ичида содир бўлиши лозим. Товус ривоят қилган ҳадисда шундай келган: «Тош билан ерни ўровчига уч йилдан сўнг ҳақ йўқдир». Муҳаммад ибн Абий ас-Сақафийдан ривоят қилинган ҳадисда ровий айтадики: «Басра аҳлидан бўлган Нофиъ Абу Абдуллоҳ Умар ибн Хаттобдан хирож еридан бўлмаган, мусулмонларнинг бирортасига зарар бермайдиган ерни отига беда олиш учун ажратиб беришини сўради. Умар ибн Хаттоб Абу Мусо ал-Ашъарийга, агар ер айтганидек бўлса, ажратиб бер, деб мактуб ёздилар». Усмон ибн Аффон Абу ал-Ос ас-Сақафийга Басрадаги шўрхок ва чакалакзор ерни ажратиб бердилар, сўнг бу киши ерни ишлаб ўзлаштирдилар.
Бу ерлар мусулмон киши учун ажратиб берилса, мусулмон кишига бу ердан ушр бериш вожиб бўлади, хирож вожиб бўлмайди. Чунки бу ернинг ҳукми ушр ердан ажратиб бериладиган ва ўзлаштириладиган бўз ер ҳукмидадир. Бу хусусда ҳадислар ворид бўлган Урва оталаридан, оталари Расулуллоҳ с.а.в.дан ривоят қилган ҳадисда: «Ким бўз ерни ўзлаштирса у ер уникидир», дейилган. Амр ибн Шуайб оталаридан, оталари боболаридан; боболари Расулуллоҳ с.а.в.дан ривоят қилган ҳадисда: «Ким бўз ерни ўзлаштирса, у ер уникидир», дейилган. Агар бу ерлар, зиммий кофирга ажратиб берилса, фатҳ қилингандан кейин аҳллари бу ерга ўзлари тўлайдиган хирож муқобилида жойлаштирилган ер каби хирож тўлаш вожиб бўлади.
Аммо ажратиб берилган бу бўз ер илгари обод бўлган ва хирож вожиб қилинган бўлса, бу ер мусулмонга ёки зиммий-кофирга ажратиб берилса ҳам хирож вожиб бўлади, Чунки фатҳ қилинган ерлардан хирож вожиб қилинганлари доимо хирожий ерлигича қолади.
6. Бўз ерни ўзлаштиришга изн бериш ва унга рағбатлантириш. Бу халифа инсонларни ушр ер ёки хирожий ер ёки илгари обод қилинмаган бўз ёки обод бўлиб, сўнгра хароб бўлган ерми, бўз ерни ўзлаштиришга изн бериши ва ўзлаштиришга қизиқтириши билан бўлади.
Ерни ўзлаштириш, агар яшаш учун ёки магазин, корхона, ҳайвон ё паррандаларга майдон барпо қилиш учун бўлса, ўзлаштириш бино қилиш ва шифтлаш билан тўла бўлади. Чунки ўзлаштириш яшаш мумкин бўлган ёки магазин, корхоналар учун ишлатиш мумкин бўлган ёки ҳайвон ва паррандаларни қўйиш мумкин бўлган иморатнинг битиши билан бўлади. Агар ерни ўзлаштириш деҳқончилик ёки кўчат экиш учун бўлса, ўзлаштириш агар ер қуруқ бўлса, экинлар суғориладиган, тош билан ўраб, бошқа ерлардан ажратиб, у ерга сув олиб келиш ва бу ердан кудуқ кавлаш билан тўла бўлади. Агар ер сув билан тўла бўлса, сувни тўсиш ва сувни қуритиш билан ва ерни ҳайдаш, баланд жойларни суриб кетгазиш, чуқур жойларни тўлдириш билан бўлади. Ўзлаштиришнинг тўлиқ бўлиши билан юқорида ўтган ўзлаштиришга оид ҳадислар ва Оиша р.а.нинг Расулуллоҳ с.а.в.дан: «Ким бўз ерни ўзлаштирса, у ер уникидир», деган ҳадислари сабабли эгалик тўлиқ комил бўлади,
Аммо, тош билан ерни ўрашга келсак, у билан эгалик тўлиқ бўлмайди. Агар тош билан ўралган ер ўзлаштиришсиз уч йил қолиб кетса, ўровчининг ҳаққи кетади. Товусдан ривоят қилинган ҳадисда ровий айтади: «Расулуллоҳ с.а.в. экин ер Аллоҳ ва унинг Расулиники, сўнгра сизлар учундир. Ким бўз ерни ўзлаштирса, ер ўшаникидир. Тош билан ўраб олувчига уч йилдан кейин ўзлаштирилмаса ҳақ йўқдир».
54-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120