|
челак ёки чархпалак ёрдамида суғорилган экинга ярим ушр», дейилган ҳадисларда келган умум лафзларини хословчидир. Шунинг учун ҳадисларнинг маъноси осмон суғорган буғдой, арпа, хурмо ва майизда ушр (ҳосилнинг 10дан бири), катта челак ёки чархпалак билан суғорилган нарсада ярим ушр бўлади.
Шунинг учун закот гуруч, маккажўхори, ясмиқ дони, нўхат, ловия, бошқа дон ва дуккакли ўсимлик (мош, ловия, нўхат)дан олинмайди. Олма, ўрик, анор, апелpсин, олхўри, шафтоли, банан (иссиқ мамлакатда ўсадиган ўсимлик ва унинг меваси) ва бошқа ҳул мевалардан ҳам олинмайди. Бу дон ва ҳул меваларни буғдой, арпа, хурмо ва майиз лафзи ўз ичига олмаган. Булардан закот олишга қаратилган саҳиҳ ҳадис, оят, ижмо йўқ. Закот ҳадисларига қиёс кирмайди. Чунки закот ибодатлардандир. Ибодатларга қиёс кирмайди. Шунингдек, кўкатлар, бодиринг, ошқовоқ, шолғом, сабзи каби сабзавотлардан ҳам закот олинмайди. Али р.а.дан: «Расулуллоҳ с.а.в. «Сабзавотлардан садақа йўқ - деганлари ривоят қилинди. Оиша р.а.дан Расулуллоҳ с.а.в.нинг «Ер ўстирган сабзавотларда садақа йўқ», деганлари ривоят қилинди. Термизий Муоз ибн Жабалдан, Муоз Набий с.а.в.дан сабзавотлар ҳақида сўраб, хат ёзганини ва Расулуллоҳ с.а.в.«Унда ҳеч нарса йўқ», деганларини ривоят қилди.
Экин ва меваларнинг нисоби
Закот вожиб бўладиган экин ва меввлар нисобининг энг ози 5 васақдир. Буғдой, арпа, хурмо ва майиз 5 васаққа етиб бормаса, Абу Саъийд ал-Худрий ривоят қилган ҳадисга кўра унда закот йўқ. Расулуллоҳ с.а.в. «5 васақдан кам бўлган нарсада закот йўқ», дедилар. Бу ҳадисни Бухорий ва Муслим ривоят қилганлар. Муҳаммад ибн Адураҳмондан; 5 васаққа етмагунча ҳеч нарса олинмаслиги Умар р.а.ва Набий с.а.в.нинг мактубларида ёзилган, деб ривоят қилинди. Расулуллоҳ с.а.в. Садақа 5 васақдагина вожиб бўлади», деганларини Жобир ривоят қилади. Бу ҳадисларни имом Муслим ривоят қилганлар. Бир васақ 60 соъдир. Набий с.а.в. «Васақ 60 соъ» деганларини Абу Саъийд ва Жобир ривоят қилдилар. Соъ 4 муддир. Муд эса, Бағдодий 1 ратлга қўшимча 1 ратлнинг 3 дан бирига тенг. Соъ 2,176 кг, васақ 130,56 кг буғдойга тенг. Шунга кўра, 5 васақнинг вазни буғдойдан закот нисоби 652 килогармм бўлади. Бу вазн арпа, хурмо ва майиз вазнидан фарқ қилиб, нисоб кайл (ўлчов бирлиги) билан эътиборга олинган. Нисоб, закотнинг вожиблиги кайлга тааллуқли бўлганлиги учун вазн билан эмас, кайл билан эътиборга олинган. Ҳадислар шунга далолат қилади.
Дон ва мевалар 5 васаққа етса, донлар ўриб, йиғиштириб, янчиб ва тозалангандан кейин, мевалар ҳўл хурмо қуруқ хурмога, узум майизга айлангандан кейин закот олинади. Дон ва меваларда йил айланиши шарт бўлмайди, балки, Аллох таолонинг:
„Йиғиштириб олинган кундан унинг ҳаққини беринглар” [6:141,]
деган сўзига мувофиқ йиғиштириш, тозалаш ва қуритиш шарт бўлади. Хурмо ва узум қуриб, хурмо ва майизга айлангач, дон йиғиштирилиб, янчилиб, тозалангандагина закотни олишга суннат далолат қилади.
Мевани чамалаш
Давлат хурмо ва узумлар пишишига кўзи етгач мевалар Ҳосилини чамалаб бериш учун аниқловчи юбориши лозим бўлади. Утоб ибн Усайд: «Набий с.а.в. узумларни
86-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120