|
Жизянинг миқдори
Фарз қилинган жизянинг миқдори Расулуллоҳ с.а.в.ва у кишидан кейинги халифалар даврида бир хил бўлмай, балки, бир ўринда бошқача, иккинчи ўринда бошқача бўлган. Расулуллоҳ с.а.в.Муозни Яманга юборган вақтларида, зиммий аҳлидан иборат балоғатга етган ҳар бир кимсадан бир динор ёки бир динор баробарлигида мат олмоқлигини буюрдилар. Умар р.а.Шом ва Миср аҳлининг бойларига тўрт динор, ўртаҳол одамларга икки динор, касб қилувчи фақирга бир динорни белгиладилар, Шунингдек, жизядан ташқари қўшинни озиқлантириш ва мусулмонларни меҳмон қилишни белгиладилар. Ироқ аҳлининг бойларига қирқ саккиз дирҳам, ўртаҳол одамларга йигирма тўрт дирҳам, касб қилувчи камбағалга ўн икки дирҳам беришни юкладилар.
Бану Тағлиб насронийлари жизя бериш вожиблигини рад қилганларида, Умар р.а. закотни икки баробар ошириб қўйдилар.
Нўмон Ибн Зураҳдан ривоят қилинадики, у киши Бану Тағлиб насронийлари хусусида Умар ибн Хаттоб билан гаплашдилар. Умар Бану Тағлиб қабиласидан жизя олишни қасд қилганда улар шаҳарларга тарқаб кетдилар. Нўмон Умар р.а.га айтдики: «Эй мўминлар амири, Бану Тағлиб араб қавмидир, улар жизя беришдан ор қилмоқдалар, Улар фақатгина экин-тикин ва чорва эгаларидирлар. Уларда душмандан ўч олишлик бор. Ўзингизнинг зарарингизга улар сабабли душманингизга ёрдам бериб қўйманг». Умар р.а.улар билан садақа (яъни, закотни) икки баробар қилиб бериш ҳақида сулҳ тузди».
Саҳиҳи Бухорийда Абий Нажихдан ривоят қилинади. Айтадиларки: «Мен Мужоҳидга нимага солиқ Шом аҳлига тўрт дннор, Яман аҳлига бир динор қилиб белгиланган?» деган эдим, у: «Бу нарса уларнинг бойлик даражасига қараб белгиланган», деди. Умар р.а.зиммийларга белгилаб берган динорларни бугунги кунда тилла учун ўлчов бирлиги деб эътибор қилинган грамм билан белгилаш қуйидагича бўлади.
|
динор |
Динорнинг |
Тилла |
Бой |
4х |
4,25= |
17,00 гр |
Ўртаҳол |
2х |
4,25= |
8,50 гр |
Касб |
1х |
4,25= |
4,25 гр |
Шундан аниқ бўлдики, жизянинг миқдори бир хил эмас ҳамда закот нисобларига ўхшаш ўтиб кетиш жоиз бўлмаган ҳад билан чегараланмаган. Балки, бу миқдорни белгилаш, халифанинг раъйи ва ижтиҳодига ташлангандир. Халифа зиммийларга машаққат келтирмайдиган, тоқатларидан ошиғини юкламайдиган даражадаги, мнқдорни белгилашда бойлик ва камбағаллик томонларига риоя қилади. Шунингдек, миқдорни белгилашда байтулмолга зиён етмаслигини, зиммийлар бўйнидаги молдан байтулмолни маҳрум қилмаслик ҳам эътиборга олинади.
Бойлик, ўртаҳоллик, фақирлик даражаларини белгилашда урфга ҳамда шу хусусда билимли, тажрибали кишиларга мурожаат қилинади. Халифа бойлар,
36-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120