|
ТИЛЛА ВА КУМУШ НИЗОМИНИНГ ФОЙДАЛАРИ
Тилла ва кумуш дунёда айланувчи пул бўлган вақтда. оламда мутлақо пулга оид муаммолар бўлмаган. Бу муаммолар олам тилла ва кумуш низомидан воз кечгандан кейин содир бўлди. Мустамлакачи давлатлар оламга ҳукмрон бўлишга имкон топиш учун молиявий ва иқтисодий мустамлака услубларини ривожлантириб, пулни мустамлака воситаларидан бири қилиб олишди ва тилла, кумуш қоидасидан воз кечиб, пулни бошқа низомга айлантирдилар. Улар бу низомда пул миқдоридаги тилла ва кумушга таянмайдиган мажбурий пуллар ва банкка оид омонатларни қабул қилишди ҳамда дунё пулини ўз манфаатларига мувофиқ юрита бошлашди. Инфляция пул беқарорлгиини яратдилар ва иқтисодий муаммоларни юзага чиқардилар. Улар мажбурий пулларни кўпайтирдилар. Бу ишлар пулдаги катта қадрсизланишни пайдо қилди ва пулларнинг харид қуввати тушиб кетди. Булар тилла ва кумуш қоидасидан воз кечиш оқибатларидир.
Тилла ва кумуш қоидаси пул муомалаларига, оламга ёйилган шиддатли қадрсизланишга барҳам беришга, давлатлараро тижоратда тариққиётни ва айирбошлаш баҳолари учун саботни, ўзгармасликни ва пул барқарорлигини таъминлашга қодирдир, негаки тилла ва кумуш низоми бир неча иқтисодий имтиёзларни ўз ичига олади. Булардан:
1. Тилла ва кумушни оламда ишлаб чиқариш, конларни излаш ва уни қазиб олиш, ишлаб чиқариш сингари хизматларга ҳамда бошқа мато ва хизматларга айирбошлашга муҳтождир. Бу эса оламда пулни кўпайишига ва бу пулнинг кўпайишини мустамлакачи давлатлар тасарруфида қилмайди. Оламни қоғоз низомидаги пул билан таъминлаш раъйидаги мустамлакачи давлатлар зулмидан қутқаради. Чунки давлат бошқа давлатлар билан бирга тўлов ва бюджетни яхшилаш мақсадида, ортиқча пул босиб чиқиш йўли орқали, қоғоз пул низоми тақозоси билан ўзи хоҳлаганча пул босиб чиқаришга қодир бўлади.
2. Тилла ва кумуш низоми, қоғоз пуллар низомида бўлганидек тўсатдан пулнинг кўпайиб кетишидан оламни муҳофаза қилади. Шу билан пул ўзгармаслик ва барқарорлик сифатини олади ва унга ишонч зиёдалашади.
3. Тилла ва кумуш низоми, давлатлар пуллари ўртасидаги айирбошлаш баҳоси издан чиққанда ҳозирги вақтда содир бўлаётгани каби, марказий банкнинг аралашувисиз, ғайри ихтиёрий равишда, давлатлараро тўловларидаги
116-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120