|
4 - Бинолар ваусти ёпиқ иморатлар
Бу давлат ўзи фатҳ қилган мамлакатлардаги давлат жиҳози, идоралари, муассасалари, қулайликлари, университет ва мадрасалари, завод-фабрикалари учун хос бўлган бинолар ва шу давлатга, ҳокимларига, қўмондонларига, урушда ўлдирилган кишиларига ёки жангдан қочган ёки мусулмонлардан қўрқиб ташлаб қочган кишиларга мулк бўлган ҳар бир қаср ва бинолардир. Бу қаср ва бинолар, усти ёпилган иморатларнинг ҳаммаси мусулмонлар учун ўлжа бўлиб, улар байтулмолга тегишли ва давлат учун мулк бўлади.
Шунингдек, давлат бино қилган ёки байтулмолнинг молларидан сотиб олиб, давлат жиҳозлари ва манфаатлари ёки идоралари, университет ва мадрасаларига, шифохоналарига, давлат ўзи барпо қилган бирор қулайликлар учун ажратган ҳар бир бино ва шифтланган иморатлар давлат учун мулк бўлади. Шунингдек, давлатга ҳадя қилинган, васият қилинган ёки мерос олувчиси йўқ кишидан олган ёки ўлган муртадга ёки муртадлигига кўра ўлдирилган кишига оид бўлган ҳар бир бино ва шифтланган иморатлар давлат мулкидир.
Давлат мулкини ишлатиш
Шореъ, халифага унда яхшилик ва манфаат борлигини раъй қилган ижтиҳодига мувофиқ, мусулмонларнинг ишларини бошқаришни ва манфаатларини адо этишни топширган. Шунинг Учун халифа давлат мулкини имкони борича байтулмол тушумларини мусулмонларга фойдаси умумий бўлган нарсалар билан зиёда қилсин, аммо давлат мулки ишлатилмасдан, фойдаси зое бўлиб, киримлари тўхтаб қолмасин.
Дарҳақиқат, Расулуллоҳ с.а.в. ва у кишидан кейинги халифалар бу мулкларни Ислом ва мусулмонлар манфаатидан деб билган ижтиҳодига мувофиқ ишлатардилар.
Давлат мулкини ишлатиш бу давлат тижоратчи ёки ишлаб чиқарувчи ёки ишчи бўлиб қолишини сўнг давлат тижоратчи ё ишлаб чиқарувчилар ё ишчилар тасарруфига ўхшаш тасарруф қилишини англатмайди. Давлат бошқарувчидир. Шунинг учун давлатни, давлат мулкини, инсон ишларини бошқариш ва мусудмонлар манфаатларини ўташ ва ҳожатларини мўл-кўл қилиб бажо келтириш зоҳир бўладиган даражада ишлатиши вожиб бўлади. Мақсад бошқаришдир, бойлик эмас.
Давлат мулкини ишлатиш бир нечта йўллар билан бўлади. Булардан:
1. Сотиш ёки ижарага бериш. Давлат мусулмонларга қулайлик яратиш йўлида давлат мулки бўлган ер ва биноларни эҳтиёжга қараб сотиш ёки ижарага бериши жоиздир. Бу ер шаҳарлар ичидаги ер бўлса уни бозор ёки бошқа масканлар барпо қилиш учун, шаҳарларнинг ташқарисида ёки шаҳарга яқин бўлса, уларни дўкон қуриш, ҳайвон ва паррандалар боқиш майдони барпо қилиш ёки денгиз ва дарё қирғоқларидаги ер бўлса, бу жойда корхона ёки иқтисодий иншоотлар қуриш учун, обод ер бўлса, бу ерларни деҳқончилик ва дарахт экишга сотишлиги ёки ижарага бериши жоиздир. Лекин, ер деҳқончилик учун ижарага берилмайди, балки сотилади.
2. Давлат мулки бўлган ҳаммаси ёки аксари дарахтзор ерларни Расулуллоҳ с.а.в.Хайбар, Фадак ва Водил Қуро аҳли билан муомала қилганлари каби, ўша ердан чиққан нарсаларнинг 1/2, 1/3, 1/4га биноан муомала қилишлиги жоиз.
52-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120