|
ТИЖОРАТ МОЛЛАРИНИНГ ЗАКОТИ
Фойда олиш мақсадида пулдан ташқари сотиб олиш ва сотиш билан тижорат қилинадиган нарсаларнинг ҳаммаси тижорат моллари дейилади. Уларга озиқ-овқат, кийим-кечак, уй жиҳозлари, саноат моллари, ҳайвон, металлар, ер ва бинолар, шуникгдек, сотиб олинадиган ва сотиладиган бошқа нарсалар киради.
Тижорат қилинадиган моллардан илгариги ва кейинги олимларнинг иттифоқи билан закот вожиб бўлди. Сумара нбн Жундуб (Аллоҳга ҳамду санодан кейин): «Расулуллоҳ с.а.в. сотиш учун тайёрланган нарсадан албатта садақа беришни бизга буюрар эдилар», деди, Бу ҳадисни Абу Довуд ривоят қилган. Абу Зар Набий с.а.в.дан: «Базда садақа бор», деб ривоят қилади. «Баз»нинг маъноси - тижорат қилинадиган мато ва кийимлар. Абу Амр ибн Ҳаммос отасидан: «Умар ибн Хаттоб олдимдан ўтиб кетаётиб: «Эй, Ҳаммос, молингнинг закотини адо этгин», дедилар. Мен айтдимки: «Менда мол йўқ, фақатгина, тери ва ўқдон бор». «Унинг қийматини чиқариб, сўнг закотини адо эт», дедилар, деб ривоят қилади. Абдураҳмон ибн Абдулқоррий: «Мен Умар ибн Хаттобнинг замонасида байтулмолда омил эдим. Умар байтулмолдан ҳадя тарқатгани чиққан пайтда тожирларнинг молларини жамларди, сўнг унинг шу ердаги ва бошқа барча молларни ҳисоб қилиб ва ҳаммасининг устидан бошқа жойдаги ва шу ердаги молидан закот олар эдилар», деб ривоят қилади. Ибн Умар: «Тижорат ирода қилинган нафис-нозик кийим ва матоларда закот бор», дедилар. Тижоратда закот вожиблигини Умар, унинг ўғли, Ибну Аббос, етти фуқаҳо, Ҳасан, Жобир, Товус, Нахаҳий, Саврий, Авзоъий, Шофиъий, Аҳмад, Абу Убайда, асҳоби раъй, Абу Ҳанифа ҳамда улардан бошқалардан ҳам ривоят қилинди.
Тижорат молининг қиймати тилла ва кумуш нисоби қийматига етган ва 1 йил айланган вақтда Расулуллоҳ с.а.в.нинг: «1 йил айланган молгагина закот берилади», деган сўзларига биноан, тижорат молидан закот вожиб бўлади.
Тожир нисобдан озроқ мол билан тижоратини бошласа, йил охирида мол нисобга етса, нисобга 1 йил ўтмагани учун унга закот вожиб эмас. Бу нисобга 1 йил ўтгандан кейингина, закот вожиб бўлади.
Нисобдан ортиқ 1000 динор мол билан тижорат бошлаган тожир йилнинг охирида тижорати охирлаб, моли фойдаси билан 3000 динорга етса, дастлаб 1000 динорнинг эмас, 3000 динорнинг закотини беради. Чунки 3000динор 1000 динорга тобе бўлган. Уч минг динор қачон ҳосил бўлганидан қатъий назар, аслнинг айланишига йил ўтгач, закот берилади. Бу эчки ва қўй болаларининг эчки ва қўй билан бирга ҳисобланганидекдир. Мол фойдасининг айланиш йили ҳам, фойда туғилган асл молнинг айланиш йили билан ҳисобланади. Йил якунланганда тожир тижорат молининг қийматини чиқаради. Бунда тижорат молидан закот туя, мол ва қўйларгами, ёки кийимкечак, саноат маҳсулотлари, ер ва бино каби мулкками, фарқи йўқ, тижорат молининг ҳаммасини тилла ёки кумуш билан битта баҳолайди. Агар тижорат молининг қиймати тилла ёки кумуш нисобининг қийматига етса, ундан муомаладаги пул билан рубъул ушр беради. Агар унга енгил бўлса, тижорат молининг закотини тижорат молидан беришн ҳам жоиз. Масалан, бир киши қўй, мол ёки кийим билан тижорат қилса, унга вожиб бўлган закот қиймати қўй, мол ёки кийим қиймати билан баробар келса, у пул бериши ёки қўй, мол ва кийим бериши ҳам мумкин. Қайси бирини хоҳласа, шуни беради.
Туя, мол ва қўй каби айни ўзидан вожиб бўладиган тижорат молларида, ҳайвон закоти эмас, тижорат молининг закоти берилади. Чунки чорва соҳибининг нияти тижоратдир, буларни кўпайтириш эмас.
93-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120