|
Қўйлардаги шерикларнинг ҳукми
Шерикларнинг сонига ва уларнинг ҳиссаларига қарамай, шериклик қўйдан закот олинаётган вақтда, қўйлар бир кишининг молидек ҳисобланади, ажратилмасдан ёки жамланмасдан ўз ҳолича қолади. Бу шерикчиликдаги қўйларда ҳар бир кишининг ҳиссаси аралашиб кетган бўлиши мумкин, мисоли икки киши бир нисоб миқдори қўйни мерос олиб, ёки шерик ҳолда сотиб олиб ёки ҳадя қилиниб, икки шерик тақсимламасдан ўз ҳолича қолдириши каби. Ёки шерикларни ҳиссалари эмас, балки қўйларининг сифати аралашиб кетган бўлиши ҳам мумкин, мисоли шерикларнинг ҳар бирининг қўйлари ажралган бўлиб, шериклар қўйни аралаштириб шерик бўлишади. Шериклар шерикчиликда баробар бўлишсин ё бўлишмасин ёки подачи, яйлов, қўчқор, сувда баробар бўлишмасин, фарқи йўқ. Албатта шерикчилик қўйлар ёки аралаш қўйлар қанчалик аралашиб кетган ва шерикларни ҳиссаси қанча бўлишидан қатъий назар закот олинаётганда бир кишининг қўйидек саналиб, ажратмасдан ёки жамланмасдан қолдирилади. Қўй 40тага етиб борса, закот йиғнштирувчи ундан 1та қўй олади. Қўй 121тага етиб борса, ундан 2та қўй, 201тага етиб борса, 3та, 400та бўлса 4та қўй закот олади. Садақа йиғиштирувчи олган закот қўйлардаги шерикларнинг ҳиссаларига қараб, шериклар орасида тақсимланади. Набий с.а.в. «Бир-бирига аралашиб кетган қўйларнинг эгалари ўзаро баробарлик билан ўз ҳиссаларини қайтаришади», деган сўзларига кўра, улар бир-бирларига жабр қилмасдан садақани ўзаро тақсимлайдилар. Улардан ҳиссаси кам бўлгани ҳиссаси кўп бўлгандан ўз насибасини олади.
Омил закотни кўп олиш учун қўйларни ажратишлиги жоиз эмас. Масалан: 3та шерикниг 40тадан қўйлари бор. Закот йиғиштирувчи ҳар бир шерикдан 1тадан 3та қўй олиш учун қўйларни ажратишни қасд қилса, жоиз эмас. У юқоридаги қоидага биноан битта қўй олиши лозим. Шунингдек, қўй эгалари ҳам қўйларга закот бермаслик ёки унинг закотини камайтириш истагида садақа йиғиштирувчи ҳозир бўлган вақтда яхлит сурувни ажратишлари жоиз эмас. Масалан: икки шерикнинг 201та қўйи бор. Бу ҳолда 3та қўй закот беришлари керак эди. Лекин 2та қўй бериш учун икки одамнинг алоҳида сурувли қилиб кўрсатганларидек, ёки 2 шерик 40та қўйга эга бўлиб, ажратилгандан кейин закот бермаслик учун уни ажратганларидек, қўйга бериладиган закотни камайтириш истагида жамлаш ҳам жоиз эмас, Масалан: 2 кишининг аралашмаган 40тадан қўйлари бор, омилга 1тадан қўй бериш ўрнига 1та қўй бериш учун сурувни аралаштирадилар,
Жамланганни ажратиш ва ажралганни жамлаш жоиз эмаслигининг далили Саъд ибн Абу Ваққос ривоят қилган ҳадисда бор. Расулуллоҳ с.а.в. «Садақада жамланганнинг орасида ажратилмайди ва ажратилганнинг ораси жамланмайди. Аралашган қўй бу қўйларнинг ўтлоқда, сув ҳавзасида, қўчқорда жамланганидир». Яна бир ривоятда «қўй боқувчида» дедилар.
Туядан, молдан ёки қўйдан закот вожиб бўлса, молнинг айнан ўзидан закот олинади, унинг ўрнига қиймати олинмайди. Чунки ҳадислар буларни таъйин қилиб, уларнинг ёшларини ҳам белгилаб берди.
Туя, мол, қўтос ва қўйни тижорат учун олинган вақтда, унинг садақаси ҳайвон закоти бўлмай, тижорат молининг закотига айланади. Бу ҳолда адади ва ёшлари эътиборга олинмайди ва тижорат молининг баҳоси кумуш дирҳам ёки тилла динор билан ўлчанади. Унинг қиймати 200 дирҳам кумушга ёки 20динор тиллага етиб борса, 40дан бири вожиб бўлади. Ву тижорат молидан вожиб бўлган закотнинг миқдори. 200 дирҳам кумуш 595 грамм кумушга тенг келади. 20 динор тилла эса, 85 грамм тиллага тенг келади. Бир дирҳам кумуш 2,975 граммга бир динор тилла эса 4,25 грамм тиллага тенг.
84-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120