|
ухламас эдилар»,- дейилади. Яъни Расулуллоҳга с.а.в. эрталаб мол келса, кун ярим бўлгунча уни тақсимлаб бўлардилар, агар мол кечқурун келса, тонггача қолдирмас эдилар. Шунинг учун ўша пайтда сақлаш жойи ёки қайдлаш дафтарини талаб қиладиган даражада йиғилиб қолган мол бўлмаганди.
Расулуллоҳ с.а.в. даврлари шу тарзда ўтди. Абу Бакр р.а. халифа бўлгач, биринчи йили ҳам шу ҳолда давом этди. Унга баъзи минтақалардан мол келса, уни Расулуллоҳ с.а.в.нинг масжидларига келтирар ва ҳақдорларга тақсимлардилар. Абу Бакр тақсимлаш ишларида Абу Убайда ибн Жарроҳни ўзларига ўринбосар қилиб таъйинлаган эдилар. Абу Убайда бу лавозимни эгаллагач, Абу Бакрга: «Мен молни тақсимлашда кафилман», деганди. Абу Бакр халифаликнинг иккинчи йили Байтулмолга асос солди. У ўз ҳовлисидан Мадинага келган моллар қўйиладиган макон ажратди. Бу ердаги барча нарсаларни мусулмонлар манфаатлари йўлида сарфлар эди. Абу Бакр р.а. вафот этиб, Умар р.а.халифа бўлгач ишончли кишиларни тўплаб, Абу Бакрнинг ховлисига кириб, байтулмолни очди ва у ерда қопдан тушиб колган битта динордан бошқа нарса топмади. Умар р.а. замонларида фатҳлар ошиб, мусулмонлар Кисро ва Қайсар ерларини фатҳ қилгач, моллар кўпайиб, Мадинага катта миқдорда кела бошлади. Умар бу моллар учун бир уйни ажратиб, уларнинг рўйхатини тузди ва девон котибларини таъйинлади. Бу девондан бериладиган молларни белгилади ҳамда ундаги маблағ ҳисобига қўшин жамлади. Умар гоҳида келган ўлжаларнинг хумсларини масжидга қўярди ва уни кечиктирмасдан тақсимларди. Ибн Аббосдан ривоят қилинган ҳадисда Ибн Аббос айтадики: «Умар ибн Хаттоб мени чақирди, бориб унинг олдида тиллалар сомондек сочилиб ётган бўйрани кўрдим. Умар ибн Хаттоб: «Бу ёққа кел, буни қавмингга тақсим қил. Буни Пайғамбар с.а.в.га, Абу Бакрга бермай, менга берганида Аллоҳ яхшиликни хоҳладими ёки ёмонликни? Аллоҳ билади», деди. Абдураҳмон ибн Авфдан ривоят қилинган ҳадисда айтадики: «Умар р.а. куннинг ярмида менга одам юборди. Борсам, Умар ибн Хаттоб қўлимдан ушлади ва бир уйга олиб кирди. Шунда мен уйилиб ётган қопчаларни кўрдим, Умар ибн ал-Хаттоб: Мана шу ерда Хаттобнинг оиласи Аллоҳга хор бўлди. Агар биз Аллоҳга азиз бўлганимизда эди, бу қопчалар мендан олдинги икки соҳибимга насиб бўларди. Икки соҳибим мен учун бу нарсада унга эргашадиган ишни бажаришарди, деди. Абдураҳмон айтадиларки: Мен Умарга келган нарсаларни кўрганимда, эй амирул-мўминин, биз билан ўтиринг, фикрлаб кўрамиз, дедим. Сўнгра биз ўтирдик ва Мадина аҳолисини, камбағаллиги сабабли Аллоҳнинг йўлида жиҳодга чиқолмаганларни, Расулуллоҳ с.а.в.нинг аёлларини ва булардан бошқаларни ёзиб чиқдик», деди.
Мол жамланадиган, девонлар сақланадиган, совғалар чиқариладиган ва моллар ўз ҳақдорига бериладиган барқарор байтулмол мана шу тарзда барпо бўлди.
5-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120