|
Бу маъданларни қазиш, тозалаш, эритиш заводлари ва нефтни чиқариб олиш, тозалаш заводлари каби умумий мулкчиликка тааллуқли бўлган заводлардир, Бу хилдаги заводлар ишлаб чиқарган маҳсулотларига мувофиқ жамоат мулки бўлиши жоиздир. Жамоат мулкининг нақди айни нарсалари барча мусулмонлар учун жамоат мулкидир ва бу жамоат мулкининг заводлари, барча мусулмонлар учун жамоат мулки бўлиши жоиз. Давлат бу заводларни мусулмонлар номидан ўзи барпо қилади.
Иккинчи тур:
Бу тур оғир саноатга ва қурол-аслаҳа саноатига тааллуқли заводлардир. Бу тур заводлар шахсларга мулк бўлиши жоиздир. Чунки бу тур шахсий мулкчиликдандир. Лекин, бу каби заводлар ва саноатлар улкан маблағга муҳтож бўлганлиги ва шахсларда бундай маблағ етарли эмаслиги бугунги кунда оғир қуроллар, Расулуллоҳ с.а.в. ва у кишидан кейинги халифалар кунларида бўлганидек, бу каби саноат ва оғир қуроллар шахсий мулк эмас, балки давлат мулки бўлади. Давлат бу қуролларни етарли даражада ишлаб чиқаради. Унинг зиммасидаги бошқарув масъулияти шуни талаб қилади, хусусан, қурол-аслаҳалар юксак даражада ривожланган ва жуда катта сарфхаражатларни талаб қиладиган бугунги кунда уларни ишлаб чиқариш учун заводларни барпо қилиш давлатнинг зиммасидаги вазифа бўлиб қолади. Бу нарса шахсларни ушбу саноатни барпо қилишдан таъқиқланишини англатмайди.
Давлат ўзининг зиммасидаги масъулиятини бошқариш тақозоси билан бу тўртта қулайликларни одамларга тўла етарли қилиши вожибдир. Бу қулайлик давлат мулки бўлганлиги сабабли унинг кирим ва фойдалари ҳам давлат мулки бўлиб, байтулмол киримларидан ҳисобланади ва ўлжа, хирож девонига қўйилиб Ўз ўринларига сарфланади.
Аммо мадраса, университет, шифохона, умумий йўллар каби, одамларга қулайлик яратадиган кўпгина қурилишлар ва давлатга етарли қилиш вожиб бўлган бошқа қулайликлар байтулмолга бирор-бир фойда келтирмайди, балки, доимий сарф-харажатга муҳтож бўлади ва бу қулайликларнинг мутлақо кирими йўқдир.
56-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120