|
Жамоат мулкининг бу турига поездлар, трамвай, электр симёғочлари, сув трубалари, жамоат йўлидан ўтган канализиция трубалари буларнинг ҳаммаси жамоат мулки бўлади. Бирор киши учун жамоат мулки бўлган бирор нарсага эгалик қилиши ва инсонлар учун умумий бўлган нарсани ўзлаштириши жоиз эмас. Чунки Расулуллоҳ с.а.в. «Қўриқхона қилиш фақат Аллоҳ ва унинг Расули учундир», деганлар, яъни давлатга хосдир. Ҳадиснинг маъноси бирор киши инсонлар учун умумий бўлган нарсани ўзи учун қўриқ ерга айлантириши жоиз эмас. Поезд, трамвай, электр симёғочлари, сув трубалари, жамоат йўлидан ўтган канализация трубаларини жамоат мулкига айлантирган нарса уларнинг доимий равишда жамоат йўлидан бир қисмини эгаллаганлигидир. Шунинг учун бу нарсалар қўриқ қилинган нарсаларга айланди. Қўриқ қилиш эса фақат давлатга жоиздир. Шу боисдан юқоридаги нарсалар жамоат мулки бўлади.
Жамоат мулкининг учинчи тури
Бу тур улкан захиралик конлардир. Бироқ, миқдори оз конлар шахсий мулк бўлиши мумкин. Худди Расулуллоҳ с.а.в. Билол ибн Ҳорис ал-Музанийга Ҳижознинг Фаръ деган жойидаги кичик конларни мулк қилиб берганлари каби, Билол Расулуллоҳ с.а.в.дан бу конни беришларини сўраганда Расулуллоҳ с.а.в. унга бу конни ажратиб мулк қилиб бердилар. Шунга кўра, тижорий бўлмаган оз миқдорда мавжуд тилла ва кумуш конлари шахсий мулк бўлади ва буларга шахслар эгалик қилиши жоиздир. Шунингдек, давлат тарафидан шахсларга ажратиб берилиши ҳам жоиздир. Шахслар бу конлардан чиқариб олган нарсаларнинг миқдори қанча бўлишидан қатъий назар уларнинг бешдан бирини байтулмолга беришлари лозим.
Аммо миқдори битмас-туганмас конлар барча мусулмонлар учун жамоат мулки бўлади. Бу конларга шахслар ёки бир шахснинг эгалик қилиши ёки шахс ва шахсларга ажратиб берилиши жоиз эмас. Шунингдек, шахсларга ёки ширкатларга бу конларни қазиб олиш ишларида имтиёз бериш ҳам жоиз эмасдир. Улар муштарак мулк бўлиб қолиши, давлат бу конларни қазиб олмоғи, саралаб эритмоғи ва мусулмонлардан ноиб бўлган ҳолатда сотмоғлиги ва пулини мусулмонларнинг байтулмолига қўймоқлиги лозим бўлади. Бу конлар туз, сурма каби машаққатсиз олинадиган очиқ ҳолатда бўладими ёки тилла, кумуш, темир, мис, қўргошин, қалай, кремний, уран, фосфат ва бошқа конларга ўхшаш фақатгина машаққат билан чиқариб олинадиган ер ости конлари бўладими булар орасида фарқ йўқдир.
Миқдори чексиз конларнинг жамоат мулки эканлигининг далили Абяз ибн Ҳаммол ал-Мозинийдан ривоят қилинган ҳадис: «Абяз ибн Ҳаммол Расулуллоҳ с.а.в.дан Маъраб деган жойдаги туз конини беришларини сўради ва Расулуллоҳ с.а.в. у кишига бу туз конини ажратиб бердилар. У кетгач, ё Расулуллоҳ, унга ажратиб берган нарсангизни биласизми? Унга катта туз конини ажратиб бердингиз, дейилганда Расулуллоҳ с.а.в. конни ал-Мозинийдан қайтариб олдилар». Расулуллоҳ с.а.в.нинг Абяз ибн Хаммолдан унга ажратиб берилган кон битмас-туганмас, кўп эканлигини билганларидан кейин қайтариб олишлари, миқдори чексиз конларнинг шахсий бўлиши жоиз эмаслигига далилдир. Чунки бу конлар мусулмонларнинг ҳаммаси учун мулкдир. Гап фақат туз ҳақида эмас, балки тури қандай бўлишидан қатъий назар, ҳар қандай конга тааллуқлидир. Лекин жамоат мулки бўлишининг шарти битмас кон бўлишлигидир.
42-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120