|
иқтисодий ҳожатларни қоплаш учун етарли бўлган. Иқтисодий ўсиши юксак даражага кўтарилган XIX аср мобайнида, олам мато ва хизматларни зиёдалашувига қарамасдан, таклиф қилинган тилла пул миқдорига муҳтож бўлмасдан халқлардаги зиёдалик ва баҳолардаги пасайишнинг ва юксак иқтисодий ривожланиш ва ўсишнинг шоҳиди бўлди.
3. Тилла ва кумушга ноиб бўлмаган қоғоз пулларни кўп миқдорда босиб чиқариш олам бошидан кечираётган иқтисодий, молиявий йирик муаммоларга, пул қадрсизланишини зиёдалашувига, қоғоз пулни сотиб олиш қийматини пасайиб кетишига олиб борган вақтда ҳам, сотиб олинувчи тилла бирлигининг қуввати катта бўлган ва саботни, барқарорликни мавжуд қилиб, фаровонлик ва ривожланишга сабаб бўлган. Одамларга муҳим нарса, ҳақиқатда, пулларнинг кўплиги эмас, балки пулнинг харид қийматидир.
4. Иқтисодий низомда баҳоларни аниқ белгилаш ёки монополия каби тўсиқлар (чеклашлар) бўлмайди. Иқтисодий низомда мавжуд пул миқдори муҳим эмас. Чунки айланувчи ҳар қандай пул миқдори бозорда мавжуд хизматлар ва матоларни сотиб олиш учун яроқли бўлади. Мавжуд хизматлар ва матолар, айланувчи пул миқдорини ўзгармай туриши билан зиёдалашган вақтда, бу пул бирлигини мато ва хизматлардан кўпроқ миқдорини сотиб олишга қодир қилаверади. Бунинг акси ҳам саҳиҳ. Яъни, пул миқдори ўзгармай туриши билан хизмат ва пул миқдори камайган вақтда мато ва хизматларни сотиб олишга пул қудрати озаяди. Қандай ҳолатда бўлса ҳам, айланувчи пул миқдори қанчалик бўлса ҳам, айланувчи пуллар пулнинг айланишига кифоя қилади.
5. Тиллада кўринган камлик оламшумул инфляция қадрсизланиш натижасидир. Агар олам тилла Низомига қайтса, пул баҳоси асло ўзгармайди. Утмишда тилладан ҳаргиз тижорий олиб сотарлик йўлида фойдаланилмагани учун тиллага бўлган шиддатли қизиқишни озайтиради ва уларнинг ҳаммасини тижорий амалиёт ва иқтисодий ҳожатларга йўналтиради. Чунки тилла билан тижорат ва музораба қилиш амалиётлари, пул баҳосида сабот ҳосил бўлганлиги учун, тўхтаб қолади. Чунки пул баҳоси ва пулнинг баъзисини баъзисига нисбати тилла билан белгиланади. Оламдаги пулларни битта пул қилиб қўяди. Бу пул билан олиб сотарлик қилиш имкониятининг йўқолишига ва тилла билан тижорат қилиш фойданинг озайишига олиб боради. Шу билан тилла кўпаяди ва тилладаги камайиш йўқолади,
Бу сабабларнинг ҳаммаси, оламнинг тилла қоидасига қайтиш имконняти бор эканлигини ва оламда мавжуд бўлган тилланинг пул ҳожатларига кифоя қилишини, тижорий амалиётларни қоплаб олиши ва иқтисодий ҳожатлар учун лозим бўлган молни таҳминлаб бериш имконияти бор эканлигини кўрсатади. ,
Халифалик Давлатига муносиб келадиган нарса бошқа давлатларга ҳам муносиб келади, аввалда гапириб ўтилган сабаблар ҳамда Халифалик Давлатининг ҳам тилла қоидасига қайтиши ва Исломий ўлкалардаги банкларда ва хазиналарда сақланаётган мавжуд тилла, Халифалик Давлатининг тилла қоидасига қайтиши учун имконият яратиб беришга тўла кифоя қилади. Ва яна исломий шаҳарларда мавжуд бўлган кумуш миқдори Халифалик Давлатининг кумуш ва тилла қоидасига қайтишини енгиллаштирадиган миқдорда мавжуд. (Кумуш бирлик Халифалик Давлатини пулида тилла бирлиги билан бирга, асосий ўринни эгаллайди. Чунки Халифалик Давлати пул жиҳатидан икки маъдан низомида, яъни, тилла ва кумуш қоидасида барпо бўлади).
119-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120