|
ИСЛОМ ҲАЗОРАТИ
Ҳазорат-дунёқараш билан маданият ўртасида кескин фарқ мавжуд. Дунёқараш ҳаёт ҳақидаги тушунчалар мажмуасидир. Маданият эса ҳаёт ишларида истеъмол қилинадиган ва сезгилар ёрдамида ҳис қилинадиган нарсаларнинг моддий шаклларидир. Дунёқараш ҳаётдаги нуқтаи назарга кўра ўзига хос бўлса, маданият хусусий ва умумий бўлиши мумкин. Масалан, ҳайкаллар каби дунёқарашдан келиб чиқадиган маданий шакллар хусусий бўлади. Илм-фан ва унинг ривожланиши ҳамда саноат ва унинг тараққиётидан дунёга келадиган маданий шакллар умумий бўлиб, улар муайян бир умматга хос бўлмай, балки саноат ва илм-фан каби оламшумул бўлади.
Дунёқараш ва маданият ўртасидаги бундай фарқ доимо мулоҳаза қилинмоғи лозим. Шунингдек, дунёқарашдан келиб чиқадиган маданий шакллар билан илм-фан ва саноатдан келиб чиқадиган маданий шакллар ўртасидаги фарқ ҳам мулоҳаза қилинмоғи лозим. Бу эса муайян маданиятни олишда унинг шакллари ҳамда бу шакллар билан унинг дунёқараши ўртасидаги фарқни ажрата олиш учун зарурдир. Масалан, илм-фан ва саноатдан келиб чиққан ғарб маданиятини олишдан ман қиладиган ҳеч қандай моне йўқ. Аммо ғарб дунёқарашидан келиб чиқадиган ғарб маданиятини ҳеч қандай ҳолатда олиш жоиз эмас. Чунки қурилган асосида ҳам, бу дунё ҳаётини тасвирлашда ҳам, инсоннинг бахт-саодатини тушунтиришда ҳам Ислом дунёқарашига зид бўлгани учун, ғарб дунёқарашини олиш жоиз эмас.
Ғарб дунёқараши динни ҳаётдан ажратиш ва диннинг ҳаётдаги таъсирини инкор қилиш асосига қурилган. Ундан «Динни давлатдан ажратиш» фикрати вужудга келган. Чунки динни ҳаётдан ажратадиган, унинг ҳаётда мавжудлигини инкор қиладиганларда динни давлатдан ҳам ажратиш керак, деган фикратнинг мавжуд бўлиши табиий ҳолдир. Ҳаёт ва унинг низоми худди мана шу асосга қурилган. Аммо ҳаётни тасвирлашда эса, у соф манфаатдан иборат, деб тасвирланади. Чунки уларда манфаат барча ишларнинг ўлчовидир. Шунинг учун ҳам манфаатдорлик низомнинг ҳам, дунёқарашнинг ҳам асосидир. Яъни, манфаатдорлик тузум ва дунёқарашдаги кўзга яққол ташланиб турадиган тушунчадир. Чунки у ҳаётни фақат манфаатдан иборат,
73-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106