|
ёки у нарса ёки иш ҳақида Аллоҳнинг ҳукмини мужтаҳиддан ёки ҳукмни биладиган шахсдан сўраб оладими, бунинг фарқи йўқ. Ҳукмни айтган шахс муқаллид бўладими ёки омий бўладими, фарқи йўқ. Фақат сўровчи унинг тақвосига ёки ўша ҳукмни билишига ишонса бўлди.
Иккинчиси: Ҳаром ишга қўшни бўлган мубоҳ амал бажарилса, ҳаромга олиб боради, деган гумон бўлгани учун мубоҳ ишни бажариб, ҳаромга тушиб қолишдан шубҳаланиш. Масалан, пулни рибо (судхўрлик) билан шуғулланадиган банкка омонат қўйиш ёки узумни ароқ заводи бўлган савдогарга сотиш ёки ёш қизга давоматли равишда ҳафталик ёки кундалик дарс беришга ўхшаш ишлар. Бунга ўхшаш ишлар аслида мубоҳ бўлиб, уларни қилиш жоиз. Лекин тақво юзасидан пок бўлиш учун уларни қилмаслик яхшироқдир.
Учинчиси: Одамлар бирор мубоҳ амал хусусида у тақиқланган иш, деб шубҳаланишлари. Шу туфайли, одамлар ёмон гумонга бориб қолишларидан қўрқиб, шахс бу мубоҳ амалдан четлашади. Масалан, бир киши бузуқ жой деб шубҳа қилинган жойдан ўтади. Кейин одамлар уни фосиқ деб гумонсирайдилар. Натижада одамлар унинг ҳақида шундай гапни айтишларидан қўрқиб, мубоҳ ишдан узоқлашади. Ёки бир киши хотини ёки маҳрамлари юзларини ҳам тўсиб олишларига қаттиқ туради. У юз аврат эмаслигини билади. Лекин у одамлар «фалончининг хотини ёки синглиси очиқ», деб гапиришларидан қўрқиб, қаттиқ туради. Бу масаланинг икки жиҳати бор:
Биринчиси - одамлар ҳаром ёки макруҳ деб шубҳаланаётган нарса ҳақиқатда шарoан ҳаром ёки макруҳ бўлмоқлиги. Шахс бирор мубоҳ ишни қилса, одамлар тақиқланган ишни қилди, деб тушунишади. Шахс ушбу ҳолатда одамларнинг гумонсирашларидан қўрққани туфайли мубоҳ ишни қилишдан сақланади ёки бу ишни уларга тушунтириб беради.
«عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ أَنَّ صَفِيَّةَ بِنْتَ حُيَيٍّ زَوْجَ النَّبِيِّ r أَخْبَرَتْهُ أَنَّهَا جَاءَتْ رَسُولَ اللَّهِ تَزُورُهُ وَهُوَ مُعْتَكِفٌ فِي الْمَسْجِدِ فِي الْعَشْرِ الْغَوَابِرِ مِنْ رَمَضَانَ فَتَحَدَّثَتْ عِنْدَهُ سَاعَةً مِنْ الْعِشَاءِ ثُمَّ قَامَتْ تَنْقَلِبُ فَقَامَ مَعَهَا النَّبِيُّ يَقْلِبُهَا, حَتَّى إِذَا بَلَغَتْ بَابَ الْمَسْجِدِ الَّذِي عِنْدَ مَسْكَنِ أُمِّ سَلَمَةَ زَوْجِ النَّبِيِّ r مَرَّ بِهِمَا رَجُلَانِ مِنَ الْأَنْصَارِ, فَسَلَّمَا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ r ثُمَّ نَفَذَا, فَقَالَ لَهُمَا رَسُولُ اللَّهِ r : عَلَى رِسْلِكُمَا إِنَّمَا هِيَ صَفِيَّةُ بِنْتُ حُيَيٍّ. قَالَا: سُبْحَانَ اللَّهِ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَكَبُرَ عَلَيْهِمَا مَا قَالَ. قالَ: إِنَّ الشَّيْطَانَ يَجْرِي مِنْ ابْنِ آدَمَ مَبْلَغَ الدَّمِ. وَإِنِّي خَشِيتُ أَنْ يَقْذِفَ فِي قُلُوبِكُمَا»
91-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181