|
بِسْـــمِ اللهِ الرَّحْمٰـــنِ الرَّحِيـــم
ИЖТИМОИЙ НИЗОМ МУҚАДДИМАСИ
Кўп одамлар ҳаётнинг барча низомларига «ижтимоий низом»иборасини қўллайдилар. Бундай қилиш хатодир. Зеро, ҳаёт низомлари аслида жамият низомлари бўлиб, уларни «жамият низомлари»дейиш ўринли бўлади. Жамият низомлари - жамланишлари ёки тарқоқликларидан қатъий назар - муайян жамиятда яшаётган одамлар ўртасидаги алоқаларни тартибга солади. Ҳаёт низомларида одамларнинг жамланиши (ижтимоси) эмас, балки уларнинг ўрталаридаги алоқалар кўзда тутилади. Алоқалар бир неча хил бўлишига қараб низомлар ҳам турлича бўлади. Улар иқтисод, бошқарув, сиёсат, таълим, жазо чоралари, муомалалар, гувоҳликлар ва бошқаларни ўз ичига олади. Бундай низомларга «ижтимоий низом» иборасини қўллаш ноўрин ва номувофиқдир. Бундан ташқари, «ижтимоий» сўзи «низом» сўзининг сифатини билдирганлиги туфайли бу низом жамланишдан пайдо бўладиган муаммолар ёки алоқаларни тартибга солиш учун тузилмоғи зарур бўлиб қолади. Эркакнинг эркак билан, аёлнинг аёл билан жамланишидан низомга муҳтож бўладиган муаммо ва алоқалар пайдо бўлмайди. Балки улар, гарчи жамланмасалар-да, бир юртда яшаганликлари туфайли, ўрталаридаги манфаатларни тартибга солиш масаласи низомга муҳтож бўлади. Эркакнинг аёл билан, аёлнинг эркак билан жамланишидан эса муаммо ва алоқалар келиб чиқади. Мана шу муаммо ва алоқалар уларни тартибга соладиган низомга муҳтождир. Бундай жамланишга «ижтимоий низом» иборасини қўллаш ўринли бўлади. Чунки бу низом ҳақиқатда ҳам эркак билан аёл ўртасидаги жамланишни ҳамда бу жамланишдан келиб чиқадиган алоқаларни тартибга солади.
Шунинг учун ижтимоий низом аёлнинг эркак билан, эркакнинг аёл билан жамланиши тартибини баён қилиб берувчи низомга чеклангандир. Бу низом эркак ва аёлнинг жамиятдаги манфаатларидан эмас, балки уларнинг жамланишларидан пайдо бўладиган алоқани тартибга солади ва бу алоқа натижасида пайдо бўладиган барча ҳолатларни баён қилиб беради. Масалан, аёл билан эркак, эркак билан аёл ўртасидаги савдо-сотиқ иши жамият низомларидан бири ҳисобланиб, ижтимоий низом доирасига кирмайди. Балки у иқтисодий низом доирасидаги ишдир. Эркак бегона аёл билан хилватда (холи) қолишининг ман этилиши ёки аёл ўзини талоқ қилиш ҳуқуқига қачон эга бўлиши ёки гўдакни боқишга аёл қачон ҳақли бўлиши каби масалалар ижтимоий низом доирасидаги
3-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181