|
қўшилгандек қўшилишлари никоҳ, деб эътибор қилинмайди, балки зино ҳисобланади. Ҳамда икки эркакнинг ўзаро бирга яшашга келишиб жамланиши ҳам никоҳ, деб ҳисобланмайди, балки баччавозлик, деб эътибор қилинади.
Маданий (фуқаролик) никоҳ эса ўзаро бирга яшашга, ажралишга ва бунга алоқадор ишларга - нафақа, фойдаланиш ҳуқуқи, уйдан чиқиш, аёлнинг эркакка, эркакнинг аёлга итоат қилиши ёки мана шунга ўхшаш ишлар хусусида эркак ва аёл ўртасида тузиладиган иттифоқ (ўзаро келишув)дир. Шунингдек, бу иттифоқда фарзандлик ва ўғил кимга, қиз кимга бўлиши каби ишларга ҳамда бирга яшаш ёки бирга яшамасликка алоқадор мерос, насаб каби ишларга ўзаро келишилган шартлар ва ўз зиммаларига олган масoулиятларга биноан эркак ва аёл келишиб олишади. Шунга кўра, маданий никоҳ қуруқ никоҳ иттифоқи эмас, балки у никоҳни ҳам, унга алоқадор насл-насаб, нафақа, мерос ва бошқа ишларни ҳамда эр-хотиннинг ҳар иккисига ёки улардан бирига бошқасини тарк этиши жоиз бўладиган ҳолатларни, яъни талоқ (масаласи)ни ўз ичига олувчи иттифоқдир. Бу иттифоқ ҳар бир эркакка ҳар қандай аёлга уйланишга ва ҳар бир аёлга ҳар қандай эркакка турмушга чиқишга, ҳар бир ишда улар рози бўладиган ёки улар хоҳлайдиган ўзаро иттифоқ (келишув)га биноан тўлиқ эркинлик беради. Мана шундан маълумки, бундай маданий никоҳ шарoан жоиз эмас. Унга асло никоҳ иттифоқи сифатида қаралмайди ва никоҳ битими, деб ҳисобланмайди. Чунки шарoан унинг ҳеч қандай қиймати йўқ.
Никоҳ шаръий таклиф ва қабул билан никоҳ бўлади. Демак, таклиф - содир бўлган битим тузувчилардан бирининг биринчи бўлиб айтган сўзи. Қабул эса битим тузувчилардан бошқа бирининг иккинчи бўлиб айтган сўзи. Масалан, никоҳланаётган аёл уни ўз никоҳига олаётган кишига «Сизга турмуш ўртоғи бўламан», деб айтади. Кейин никоҳига олувчи киши эса: «Қабул қилдим», дейди ёки аксинча бўлади. Никоҳ қилинаётганлар ўртасида таклиф ва қабул қилиш бевосита бўлганидек, уларнинг вакиллари ўртасида ёки улардан бири билан иккинчисининг вакили ўртасида ҳам бўлиши мумкин. Таклифда уйланиш ва никоҳланиш лафзининг бўлиши шарт қилинади. Қабулда эса бу шарт эмас. Балки иккинчи томон ўз розилиги ва таклифни қабул қилганини билдирадиган исталган сўз билан бу таклифга рози бўлиши шарт қилинади. Таклиф ва қабул қилиш «турмуш ўртоғи бўлдим», «қабул қилдим» каби ўтган замон лафзи билан ёки улардан бири ўтган замон лафзи билан, иккинчиси эса келаси замон лафзи билан бўлиши зарур. Чунки никоҳ битим бўлиб, унда қатъийлик, яъни ўтган замон
111-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181