|
йўқдек ҳисобланадилар. Боқишга, тарбиялашга ҳаммадан кўра она ҳақлидир. Ундан сўнг унинг оналари, агар улар кўп бўлса, уларнинг энг яқини ҳақли бўлади. Чунки улар туққанлари аниқ бўлган аёллардир. Демак, улар она ўрнидадирлар. Сўнг ота, сўнгра унинг оналари. Сўнг бобо. Сўнгра, гарчи меросхўр бўлмасалар ҳам, отанинг бобоси ва унинг оналари. Чунки улар қариндошлик туфайли боқишга яроқлилар жумласига кирадилар. Оталар ва оналар тугаса, боқишлик опа-сингилларга ўтади. Бир ота-онадан бўлган опа-сингил муқаддам қўйилади. Сўнг ота бир опа-сингил, сўнгра она бир опа-сингил туради. Боқувчилардан ҳисоблангани учун опа-сингил ака-укадан муқаддам қўйилади. Шунингдек, опа-сингил улар даражасидаги эркаклардан ҳам муқаддам қўйилади. Агар опа-сингил йўқ бўлса, бир ота-онадан бўлган ака-укаси лойиқроқдир. Сўнг ота бир бўлган ака-ука. Сўнг уларнинг ўғиллари. Онадан бўлган ака-ука эса боқишга ҳақли эмас. Агар мазкур шахслар йўқ бўлса, боқиш холаларга ўтади. Агар холалар йўқ бўлса, аммаларига ўтади. Сўнг бир ота-она бўлган амаки болани боқади. Сўнг ота бир амакиси. Она бир амакиси боқишга ҳақли эмас. Агар улар йўқ бўлсалар, бола она тарафидан бўлган холалар қарамоғида бўлади. Сўнг ота тарафидан бўлган холалар, сўнг ота тарафидан бўлган аммалар. Онанинг аммалари болани ўз қарамоқларига олмайдилар. Чунки онанинг аммалари қариндошлик жиҳатидан онанинг отасига боғланадилар. Онанинг отаси болани боқишга ҳақли эмас.
Кафилликка олишга ҳақли бўлган шахслар йўқ бўлсалар ёки кафилликка олишга ярамасалар, болани боқиш бошқаларга ўтади. Агар боқишга ҳаққи бўлган шахс болани боқмаса, болани боқиш бошқа шахсга - агар унда болани боқиш аниқ амалга ошсагина - ўтади. Чунки болани боқиш боқувчининг ҳуқуқигина эмас, балки унинг вазифаси ҳамдир. Боқишга яроқли одам ўз вазифасини бажарсагина қарамоғидаги шахснинг ҳаққини адо этган бўлади. Шундагина боқишни тарк этган боқувчидан боқишлик юқоридаги тартибда ундан кейинги шахсга ўтади. Агар боқиш ҳаққини ўзидан соқит қилган шахс ўз ҳуқуқини қайтармоқчи бўлса, ҳуқуқ тикланади ва бола унга қайтарилади. Шунга ўхшаб она турмуш қурса, боқиш ҳуқуқи ундан соқит бўлади. Сўнг талоқ қилиниб, болага кафиллик қилишга қайтса, ҳуқуқи тикланади. Шунингдек, боқишга ҳаққи бўлган қариндошлар бирор монелик туфайли болани боқмасалар, сўнгра моне йўқолса, болани боқишдаги ҳуқуқлари ҳам қайтади.
Агар бир жамоат болани боқишга қайсилари ҳақлироқ эканлигида келиша олмасалар, боқишга ҳақлироқ шахс устун қўйилади. Барро ибн Озибдан ривоят қилинадики: «Ҳамзанинг қизи хусусида Али, Жаъфар
176-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181